Azinlik vakiflarinin 1936 Beyannamesi nde yer almayan tasinmazlari iktisap edemeyecekleri duzenlemesi degisiyor. Ancak cozum icin onerilen yeni yasada kaygi verici muglakliklar var Turkiye Cumhuriyeti ne karsi her turlu gorevi yerine getirmekle mukellef ve azinlik diye adlandirdigimiz bazi insanlarimizin endiseleri bugun yeniden Turkiyemizin gundemine oturmus durumda... Bu insanlarimizin azinlik olarak adlandirilmalarinin tek nedeni ise onlarin cogunluga gore yalniz ve yalniz kendilerini ilgilendiren dil din irk ve kultur farkliliklarina sahip oluslaridir. Cogunluk acisindan ise; bu azinlik etiketi altinda toplanan insanlar cok cok kendisini (cogunlugu) zenginlestiren bir unsur olma ozelligini tasirlar yoksa bu ozelliklerinden dolayi onlara karsi farkli ve eksik bir ihtimam ile davranilmasi birakalim uluslararasi anlasmalari veya Turkiyemizin Lozan gibi (bu ulkenin dogmasina temel teskil eden en onemli) bir antlasmanin altina imza atmis olmasini ozbeoz Anayasamizin 10. maddesi ile de yasaklanmistir. Ama tum ulusal ve uluslararasi taahhut ve teminatlara karsin; cogunluk yani devlet ve dogal olarak ona bakip onu ornek alip kendi davranislarini duzenleyen toplum azinliklara farkli bir davranista bulunma hakkini! kendinde goruyorsa burda hem ulusal hem uluslararasi hukuk hem evrensel demokrasi ve insan haklari ilkelerince ve hem de ulusal bazda cok ciddi sorunlar var demektir. Cifte standart Devletimizin ve davranislarini ona gore duzenleyen toplumun; adi azinliklar diye gecen insanlarimiza cifte standart la davranmasi soz konusu oldugunda haliyle bizzat azinliklarin ve ayni zamanda cogunluga mensup yuksek niteliklerle donanmis insanlarmizin endise duymalari kacinilmaz. Turkiyemizin dunyadaki layik oldugu onurlu yerini alabilmesi icin sabirsizlanan bu insanlarin duyduklari endiseler nereden kaynaklanmaktadir? Endise yaratan uygulamalarin en carpici ve guncel ornegi azinliklarin (camialarina ait) malvarliklarina el konuluyor izlenimi doguran azinlik vakiflari yani 1936 Beyannamesi nin yarattigi sorunlardir. Hukumetin hazirladigi bir yasa tasarisiyla el atmaya karar verdigi azinlik vakiflari diye adlandirilan sorunun ve 1936 Beyannamesi nin ne olup ne olmadigini kisaca anlatmakta yarar var. Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Ataturk un hasta dusmesiyle birlikte zamanin siyasileri tarafindan 1936 da alelacele 2762 sayili bir Vakiflar Kanunu cikarilir. Unlu Yargitay karari Amaci sadece azinlik mensuplarinin degil cogunlugun degerli aydinlari tarafindan bile elestirilen bu yasayla soyle bir uygulamaya gecilir: Azinlik vakiflarina Bugun itibariyla neyiniz var neyiniz yok devlete deklare edin emri yollanir. Bu vakfilar da kendi calismalari bagislar ve Osmanli donemindeki takdirlerle sahip olduklari malvarliklarinin listesini Vakiflar Genel Mudurlugu ne iletirler. Bu listeye daha sonra 36 Beyannamesi adi verilir. Sonraki yillarda bu vakiflarin sorumlularindan butun israrlara ragmen yeni beyanname istenmez. Boylece azinlik vakiflarina mal mulk edinme yasagi gelmis olur. Devlet 1936 dan sonra 1971 yilina gelene kadar durumu adeta idare ederek vakif mallarina hicbir sekilde dokunmamistir. Ancak 1971 de Istanbul 3. Sulh Hukuk Mahkemesi nde Balikli Rum Hastanesi Vakfi Yonetim Kurulu ile Maliye Hazinesi arasinda 36 Beyannamesi davalari nin ilki baslamis sonucta Yargitay Hukuk Genel Kurulu 1974 te oybirligiyle azinlik vakiflarinin 36 Beyannamesi nde bulunmayan mallari sonradan edinemeyecegini kararlastirmistir. (Hemen belirtmek gerekir ki 36-71 arasinda vakif yoneticileri yasal yollardan haklarini arayarak soruna koklu bir cozum talep etme cesareti gostermemistir.) Vatandas yabanci mi? Iste anlattigimiz bu Yargitay karari daha sonra emsal ictihat teskil etmis ve butun davalar vakiflar aleyhine bitmistir. Ulkemizin Yargitay gibi yuce bir makami Turk olmayanlar in olusturdugu tuzelkisiliklerin tasinmaz mal edinmelerinin yasak oldugunu ifade edebilmistir. Burda yanlis anlasilmaya yer vermemek icin altini cizip vurgulamakta yarar var: Turk olmayanlar diye nitelenenler bu ulkede cesitli nedenlerle yasayip ticari ya da kulturel etkinliklerde bulunan Fransizlar Ingilizler Amerikalilar vs. degil bu ulkenin ceremesini cogunluktan farksiz bicimde ceken Ermeni Rum ve Musevi kokenli fazlasi eksigi olmayan Turkiye Cumhuriyeti vatandaslaridir. Ust mercilerde takinilan tutumlarin topluma nasil yayildigina iliskin bir parantez acalim: 26 Aralik 2001 de basinimizin cok saygin gazetelerinde Turkiye deki Noel ayinlerine Musluman yurttaslarimizin da katildigini belirtmek icin Turkler de ayinlere katildi basliklari kullanildi. Turk olmayanlar ifadesi bir yuksek hukuk makaminca kullanildiginda gazetelerin de bu uslubu benimsemesi neredeyse kacinilmaz hale geliyor. Tescil eksigi Konumuza donup hemen belirtmeliyiz ki 1936 Beyannamesi nde yer almasina ragmen cok sayida tasinmazin henuz azinlik vakiflari adina tescili bile yapilamamistir; tam 65 yildir oylece beklemektedir. Gelelim hukumetin bu konuda hazirladigi son yasa tasarisina. Tasari yetkililerin sorunlari giderme niyeti tasidigini ortaya koymasi acisindan cok sevindirici. Ancak bu niyetin gerceklesebilmesi icin bazi kaygi verici noktalarin netlestirilmesi gerekiyor: Tasarida 1936 dan 1 Ocak 2002 ye kadar edinilen mallarin 1936 Beyannamesi ne eklenmesi ongoruluyor; ancak bu Icisleri ve Disisleri bakanliklarinin oluruna birakiliyor. Olur icin hangi kistaslarin esas alinacagi ise muglak kalmis durumda. Bu da keyfi uygulamalara yol acabilecegi kaygisina yol aciyor. Onerilen duzenleme asagidaki gibi: Azinlik vakiflarinin 1936 dan 1 Ocak 2002 ye kadar her ne suretle olursa iktisap etmis oldugu gayrimenkuller 1936 tarihli beyannamesine eklenir. Vakiflara satin alma bagis olume bagli tasarruflar ve benzeri yolla ellerinde bulundurduklari gayrimenkullerin 1936 listelerine eklenmesine Disisleri ve Icisleri Bakanligi nin uygun gorusu alinarak Vakiflar Genel Mudurlugu nce karar verilir. Bu vakiflarin tasinmaz iktisab etmeleri ve tasinmazlari uzerinde her turlu tasarrufta bulunmalarina Disisleri ve Icisleri bakanliklarinin uygun gorusuyle Vakiflar Genel Mudurlugu karar verir. Cozme niyeti acik Ilgili hukumlerin uygulanmasinda mutekabiliyet kosulunun da aranabilmesi hukmunun getirilmesi birer Turkiye Cumhuriyeti kurulusu olan azinlik vakiflarini yabanci sayan mantigin Turkce tercumesiyle karsilasmak anlamina gelir. Tasarinin bu haliyle yasalasmasi durumunda sorunu cozme niyeti acikca gorulmesine ragmen bu resmi niyet i gerceklestirmeye yonelik eksiklikleri gideremeyecektir. Bir onemli nokta da sudur: Aradaki donemde kaybedilmis haklarin ne olacagina deginilmis degildir. Ustelik 1936 Beyannamesi nin yarattigi turden uygulamalarla bir daha karsilasilamayacaginin teminatinin ne oldugu da anlasilmiyor. Kendi toplumunun azinliga mensup sayilan insanlarinin sorunlarina egilmeyen cogunlugun belli bir sure sonra ayni sorunlarla kendisinin de bas basa kalacagini unutmamasi gerekir. Cunku su veya bu yonden toplumun azinligi olan kesime eziyet etmekte bir mahzur gormeyen zihniyet yarin oteki gun azinlik kalmadigi anda cogunluk arasindan mutlaka bir yeni azinlik yaratacaktir. Cunku kimligini surekli birilerine ve bir seylere karsi olma temelleri uzerine insa edenler varliklarini surdurebilmek icin surekli yeni karsitlar a gereksinim duyarlar. Raffi A. Hermonn: Arastirmaci gazeteci Paris.