Ermeni Soykırımı Müzesi-Enstitüsü, 17 Mayıs’ta “DER ZOR-GULAG” başlıklı yeni anı kitabını kamuoyuna tanıttı. 2024 yılı yayını olan bu eser, 20. yüzyılın en karanlık dönemlerinden hem Ermeni Soykırımı'nı hem de Stalin dönemi baskılarını yaşamış mühendis Tigran Makaryan’ın hayatını konu alıyor. Kitap, müzenin soykırımdan kurtulanların anılarını topladığı dizinin 13. cildi olarak yayımlandı.

Tigran Makaryan, genç yaşlarında Almanya’da mühendislik eğitimi aldıktan sonra Sovyet Ermenistan’a göç etmiş ve enerji sektörünün kuruluşuna katkı sağlamıştı. Ancak daha sonra Stalinist baskılarla Sibirya’ya sürgün edildi. Yıllar sonra döndüğünde aklandı, mesleğine geri döndü ve önemli başarılar elde etti. Tanınmış Ermeni pop şarkıcısı Elvina Makaryan, Tigran Makaryan’ın torunudur.

Müze, kitabın yalnızca kişisel bir tanıklık olmadığını, aynı zamanda tarihî olarak az bilinen olaylara da ışık tuttuğunu belirtti. Araştırmalar sırasında, 1916 yılında Der Zor’da Zeytunlular tarafından düzenlenen ancak kısa sürede bastırılan silahlı bir direnişin izine rastlandı. Bu bölüm, tarihsel literatürde daha önce belgelenmemiş nadir bir kahramanlık örneği olarak değerlendiriliyor.

Kitabın editörlüğünü ve bilimsel açıklamalarını tarih bilimleri adayı Robert Tatoyan üstlendi. Tatoyan, yaklaşık 2,5 yıl süren çalışmasında hem el yazmasını inceledi hem de arşiv ve kütüphanelerdeki belgelerle içeriği zenginleştirdi. Makaryan’ın kaleme aldığı metin, hem Der Zor’daki vahşeti hem de GULAG kamplarındaki baskıyı doğrudan yaşamış bir tanığın gözünden aktarıyor.

Müzenin önceki müdürü Harutyun Marutyan da bu yayının, 20. yüzyıldaki savaşlar, zulümler ve sürgünlerle şekillenmiş Ermeni halkının kolektif hafızasına katkı sunduğunu ifade etti. Marutyan’a göre, kişisel anılar aracılığıyla halkın trajik tarihine ışık tutmak, toplumsal belleğin korunması açısından büyük önem taşıyor.

Müze yetkilileri, yıl sonuna kadar aynı diziden üç yeni anı kitabının daha yayımlanacağını duyurdu. Bazı ciltlerin İngilizce çevirileri de hazırlanıyor. Kitaplar, Ermeni Soykırımı Müzesi’nin mağazasında satışa sunuluyor.