6-20 Şubat 2023 Maraş ve Hatay depremleri, 11 ili doğrudan etkiledi. Evlerin yıkılmasının yanı sıra bölgede çok sayıda insanın işyeri de enkaz altında kaldı. Yeniden kurulan iş yerleri var ve birçok insan çalışmaya devam ediyor. Ancak Türkiye Ekonomik Politik Araştırmalar Vakfı’nın verilerine göre, Hatay’da işsizlik yüzde 83 oranında, işsizlik ödeneği başvurularında ise yüzde 102’lik artış yaşandı. Depremin etkilediği yerlerden Vakıfköy’de bulunan kadın kooperatifi, deprem sonrası internet üzerinden ve kurulan kermeslerle birlikte satışlarını sürdürdü. Kooperatifin satış yeri depremle birlikte hasar almıştı ve Vakıfköy Mesrob II Kültür Merkezi önünde kurulan konteyner ile faaliyetler sürüyor. Kültür Merkezi’nin arkasında bulunan üretim yeri ise hasar almadı. Kooperatif Başkanı Lora Baytar Çapar ile Meryem Ana Yortusu için bölgeye gittiğimde Vakıfköy Kadın Kooperatifi’nin durumu hakkında konuştum.

Depremin üzerinden bir buçuk yıl geçti. Vakıfköy Kadın Kooperatifi’nde çalışmalar nasıl gidiyor?

Vakıfköy Kadın Kooperatifi, 2005 yılından beri üretim yapan kadınların, 2021 yılında kooperatif çatısı altında birleşerek üretim ve satış yaptığı bir yer. 2005 yılından bu yana kooperatif fiilen satış yapıyordu. Yani köyün, gelen ziyaretçilere satış yaptığı bir kurumdu. Köyün çok ziyaretçisi olduğu için turlara, bireysel ziyaretçilere satışlar yapıyordu. Ama koronavirüs pandemisiyle birlikte hayat değişti. Pandemi, turistin köye gelmediği bir dönemdi ve sonrasında depremin de meydana gelmesiyle turizm durdu. Biz artık internet ortamında satış yapmaya başladık. İnternet üzerindeki pazarlarda, sosyal medyada yer aldık. Kendi internet sitemiz üzerinden de satışlar yapıyoruz. Eski müşterilerimize de telefon üzerinden satış yapıyoruz. Bu şekilde döngümüzü sağlamaya çalışıyoruz. Ama eski gücümüz var mı, yok. Eskiden çok fazla satış yapabiliyorduk.

Köy kadınlarının moral ve motivasyonları nasıl?

Bizim kooperatif, birçok kooperatife göre daha şanslı durumdaydı çünkü üretim yeri zarar görmedi. Ürünlerimiz zarar gördü. Ürünler kavanozların içerisinde olduğu için düştü ve kırıldı. Sadece ürün zayiatımız oldu ve bizi maddi yönden zarara uğrattı. Üretim yeri zarar görmediği için aktif bir şekilde üretime devam edebildik. Kadınlarımız da hayattaydı. Hatay’da ise faaliyet gösteren çok sayıda kooperatifin üretim yerleri zarar gördü, ekipmanları göçük altında kaldı ve üreticiler hayatlarını kaybetti. Depremden kısa bir süre sonra elimizde kalan stokları tüketmemiz gerektiğinin farkına vardık. İstanbul’a bir çağrıda bulunduk. Dostlarımız da cevapsız bırakmadılar ve güzel bir karşılık buldu. Çok sayıda ürün satışı yaptık ve stokları tükettik. O günlerde kargo şirketleri çalışmıyordu ve hazırladığımız ürünleri nasıl teslim edeceğimizi bilmiyorduk. Ürünleri satıyoruz ama bir hafta veya 10 gün sonra müşteriye ulaşacak şekilde paketliyorduk. Kahvehanede toplanan kadın, erkek, çocuk herkes kadın kooperatifinin ürünlerini paketliyordu. Paketler biriktirilerek en yakında bulunan kargo şirketine götürüldü ve ürünler sahiplerine ulaştırıldı. Stokların bitmesiyle birlikte kadınlar tekrar moral buldu ve hayata dönmüş oldular. İnsanlara umut veriyordu. Stoklar bittikten sonra üretime başlamamız gerekiyordu, insanlar bize ‘yardım olarak ne istersiniz’ diye sorduklarında kavanoz ve şeker istiyorduk. Meyve vardı ama şeker ve kavanoza ihtiyacımız vardı. Desteklerin gelmesiyle birlikte elimizdeki meyvelerden reçeller ürettik. Çarkın dönmesini bu şekilde sağlamış olduk. Daha sonra kendiliğinden devam etmeye başladı.

Şu anda neler satılıyor?

Meyve ve sebze işleme üzerine faaliyet gösteriyoruz. Çoğunlukla reçeller var. İmzamızı attığımız ceviz reçeli, nar ekşisi, turunç reçeli var. Salamura kekik, tuzlu yoğurt, defne sabunu, domates ve biber salçaları da mevcut. Satış yerimiz şu an konteynır. Üretim yerimiz zarar görmedi ama satış yerimiz zarar gördü. Konteynır, pazartesi günleri hariç her gün açık. Satış yerimiz kilisenin yanında bulunan Antepyan Konağı’nın önündeydi. Orası deprem sonrası ağır hasar aldı. Şu an o alana girilemiyor. Bina henüz yıkılmadı. Kısa süre içerisinde bize konteynır gönderildi ve çalışmaları sürdürüyoruz.


Deprem sonrası kooperatif olarak yeni çalışmalar yürütüyor musunuz? Projeleriniz var mı?

Biz şu anda kendi kendimize yetmeye çalışıyoruz. Bazen çok sipariş alıyoruz ve yetiştiremiyoruz; bazen de hiçbir şey yapamıyoruz. O dengeyi henüz oturtmuş değiliz. Ama ileriye dönük, ürünlerimizi yurtdışına da göndermek istiyoruz. Kooperatifte kadın istihdamı yaratılıyor ve iş yeri haline geldi. Kâr ediyoruz ve 32 ortağımızla paylaşıyoruz. Ne kadar kazanıyorsak o ay kadınlarımıza muhakkak ulaştırılıyor.

Bu süreçte kimlerden destek aldınız?

Projelerle ayakta kalıyoruz. Deprem sonrası çok güzel destekler aldık. Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV), Habitat Derneği, Hayata Destek Vakfı ve birçok kurumdan destekler aldık. Almaya da devam ediyoruz. Yakın zamanda da başka bir projeden kabul aldık. Her fırsatı değerlendirmeye çalışıyoruz. Hepsini nakde çeviremesek de ekipmanlarımızı ve çalışma alanımızı genişletiyoruz.