Osmanlı İmparatorluğu’nun müttefiği ve Ermeni Soykırımı’nda suç ortağı olan Almanya’nın bazı aydınları kendi vatanında katledilen Ermenilerin yaşadığı vahşetine tanıklık ettiler. Onlar bu insanlıkdışı katliamı durdurmak için olağanüstü çabalar sarfetti.

Bu aydınlardan biri de Birinci Dünya Savaşı sırasında Mezopotamya’da Alman Sıhhi Servisi’nin subayı olarak görev yapan Armin Wegner idi.

Yaptığı görev sırasında Türk Hükümetinden aldığı tehditleri ve onların çıkardıkları engelleri gözardı ederek kendi çantasında tıp aletlerinin arkasında gizlediği fotoğraf makinesiyle Ermeni katliamı, halsiz ve ölen göçmenleri, ölüm kamplarını resmeden fotoğraflar çekmeyi başarıyor.

Alman kamuoyunun dikkatini bu barbarlıklar üzerine çevirmek amacıyla Wegner fotoğrafların bir kısmı Alman basınına, sivil yetkililerine gönderiyor. Fakat Alman Hükümeti bu fotoğrafların yayınlanmasına izin vermiyor.

Sonuçta 1918 yılında cesur Alman subay tutuklanıyor. Onu ülkesine geri gönderme kararı alınıyor ve çektii fotoğraflarına el koyuluyor. 2000’den fazla fotoğraf yok ediliyor. Yine de Armin Wegner bazı fotoğrafları kurtarabiliyor ve çakallar imparatorluğundan dışarı çıkarabiliyor.

Savaş bittikten sonra 1919 yılında Armin Wegner Almanya’daki farklı şehirlerde açık ders konuşmaları düzenliyor ve çöllere sürülen, katledilen onbinlerce Ermenilerin yok edilmesi ve çektikleri eziyetleri hakkında anlatıyor.

Aynı yıl kendisi ABD Devlet Başkanı Woodrow Wilson’a mektup yazıyor. Bu mektup Fransızca, İngilizce, İtalyanca ve İspanyolca’ya da tercüme edildi.

Mektupta Armin Wegner sert bir şekilde Jöntürk katillerinin işlediği suçları kınıyor ve Ermenilere maddi ve manevi destek vermenin gerektiğini belirtiyor.

Mektubunda Wegner Türk Hükümeti’nin gerçekleştirdiği Ermeni Soykırımı’nı kanıtlayan deliller sunuyor ve Batı devletlerine suç ortağı olarak ayıplıyor.

Armin Wegner ölüm kamplarında kendi gördüklerini ve yaşadıklarını not alıp daha sonra fotoğraflarla birlikte “Dönüşü olmayan yol” kitabında yayınladı.