Devşirme Sistemi Nedir, Amaçları ve Özellikleri Nelerdir? Osmanlı'da Devşirme Sistemini Kim Kurdu?

Devşirme sistemi, Osmanlı Devleti’nde 17. Yüzyılın sonlarına kadar uygulanan bir politika olup, Osmanlı Devleti tarafından fethedilen topraklarda, kriterlere uygun olan Hristiyan erkek çocukları toplayarak, eğittikten sonra Osmanlı Devleti’ne geri kazandırma amacını gütmektedir. Yazımızda devşirme sistemi nedir, amaçları ve özellikleri nelerdir ve Osmanlı'da devşirme sistemini kim kurdu gibi sorulara cevap vererek, devşirme sistemini olabilecek en basit ama kapsamlı şekli ile anlattık.

Devşirme sisteminin Osmanlı Devleti'ne büyük katkıları olmuştur. Devşirme sistemi ile devlet içinde birçok yabancı erkek çocuk yer edinebilmiştir. Bu sistemin uygulanması ile Osmanlı Devleti'ne sadık, güçlü askerler ile bürokratlar yetiştirilmiştir. Devşirme sisteminin kendine özel özellikleri ve kanunları bulunmakta ve bunlara göre işlemektedir.

DEVŞİRME SİSTEMİ NE DEMEK?

Devşirme sistemi Osmanlı Devleti'nin uyguladığı politikalardan bir tanesidir ve herkese aşina bir terimdir. Peki devşirme sistemi nedir? Devşirme sistemi ile, Osmanlı Devleti fethettiği topraklardan potansiyeli olan genç erkek çocukları toplayarak, onları Osmanlı Devleti'ne yararı olacak şekilde eğitmektedir. Devşirme sistemi ile ülkesinden alınan çocuklar eğitimlerinde başarılı olabilirlerse askeri yahut bürokratik alanlarda oldukça başarılı olabilmektedirler. Devşirme sistemi aracılığı ile Osmanlı'ya alınan ve oldukça yüksek mevkilere gelen kişilerin başında Sultan Süleyman'ın vezir-i azamı Pargalı İbrahim Paşa, Sokullu Mehmed Paşa, Rüstem Paşa gibi birçok isim bulunmaktadır.

Devşirme sistemi ile genellikle 8 ve 18 yaş aralığındaki çocuklar toplanmıştır, lakin nadir de olsa bu yaş sınırı 6'ya kadar inmiştir. Devşirilen çocuğun doğum tarihi, nereden alındığı, ailesinin isimleri ve dış görünüşü de dahil olmak üzere birçok bilgisi kaydedilmektedir. Böylece olası bir kaçış durumunda bu çocuk kolaylıkla bulunabilmektedir. Ayrıca devşirilen çocuğu Osmanlı Devleti içerisinde emanet edildiği ailenin sipahisinin de ismi kaydedilmektedir. Kaydedilen bu bilgileri içeren 3 adet defter günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.

Devşirme sistemi ilk olarak Rumeli'de uygulanmaya başlanmıştır. Lakin daha sonraki yıllarda bu sistemin uygulanma alanı genişlemiş ve Yunanistan, Bulgaristan, Arnavutluk, Bosna, Macaristan ve Sırbistan'ı da kapsar hale gelmiştir. 17. yüzyıla gelindiğince ise devşirme sisteminin alanı tüm ülkelere kadar genişlemiştir.

Devşirme sistemi devamlı olarak uygulanan bir uygulama değildir. Devletin ihtiyacına göre zaman zaman uygulanmaktadır. Devşirme işlemlerini yürütmekle görevli kişi ise Yeniçeri Ağası'dır. Yeniçeri Ağası, Divan-ı Hümayun'a başvurarak gerekli olan sayıyı bildirerek, izinler almakta ve devşirme işleminin yapılacağı yerlere bunu iletmektedir.

Yeniçeri Ocağı'nın 16. yüzyılın sonlarına doğru bozulmaya başlaması ile birlikte, devşirme kanunlarına da uyulmamaya başlanmıştır. Bu nedenle devşirme sistemi uygulamasına 17. yüzyılın sonlarında doğru bir son verilmiştir.

DEVŞİRME SİSTEMİNİ KİM KURDU?

Devşirme sistemi, 1. Murad tarafından kurulmuştur. Lakin bu sistemin kurumsallaşması ve belli kanunlara bağlanması 2. Murad döneminde olmuştur. Yani her ne kadar 1. Murad tarafından kurulmuş olsa da, devşirme sistemini bilinen haline getiren kişi 2. Murad'dır.

DEVŞİRME SİSTEMİ AMAÇLARI

Devşirme sistemi amaçları Osmanlı Devleti'nin ordusunu geliştirmesine yöneliktir. Zira devşirme sistemi ile amaçlanan yabancı erkek çocukları, Osmanlı Devleti'ne verimli olacak şekilde bir eğitimden geçirmek ve bu çocukları varlıkları tamamen devlete bağlı olarak yetenekli oldukları alanlara yerleştirmektir. Güçlü ve iyi bir savaşçı olacak çocuklar askeriyeye, zeki ve dil becerisi olan çocuklarsa bu alanda yetiştirilmek üzere ilgili yerlere gönderilmektedir.

Devşirme sistemi ile ülkesinden toplanan çocukların Osmanlı Devleti'nde yükselme ihtimalinin bulunmasından dolayı, bu sistem birçok başkaldırıya da engel olmuştur.

DEVŞİRME SİSTEMİ ÖZELLİKLERİ

Devşirime sistemi, Osmanlı Devleti'ne yıllar boyunca iyi hizmet etmiş bir sistemdir. Bu sistemin bunca zaman düzgün çalışabilmesinin nedeni bazı özelliklerinin ve dayandığı kanunların bulunması olmuştur. Devşirme sistemi ile toplanacak çocukların kıstasları belirlenmiş ve kanun altına alınmıştır ve yalnızca bu kıstaslara sahip olan çocuklar devşirilmiştir. Bu kıstaslar da devşirme sistemi özelliklerini oluşturmuştur. Devşirme sistemi ile toplanacak olan erkek çocukların şu özellikleri taşıması gerekmektedir:

Ortalama olarak 8 ile 18 yaş arasında olma
Sağlıklı görünme
Evin tek erkek çocuğu olmama
Hristiyan olma; Müslüman, Yahudi yahut Ortodoks Hristiyan olmama
Evli olmama
Kel yahut köse olmama
Doğuştan sünnetli olmama
Aşırı uzun ya da kısa boylu olmama
Annesiz ve babasız, yani yetim olmama