ABD'de 1903-1908 yılları arasında Osmanlı'nın New York Başkonsolosu olarak görev yapmış Sıdkı Bey ve eşi Hranuş Hanım için Dışişleri Bakanlığının da katkılarıyla New Jersey'de yaptırılan anıt mezar açıldı.

Osmanlı Devleti adına yaptığı başkonsolosluk görevini tamamladıktan sonra New Jersey eyaletine yerleşen ve orada hayatını kaybeden Sıdkı Bey ile eşi Hranuş Hanım, adlarına yaptırılan anıt mezarla yeniden anıldı.


Türkiye'nin New York Başkonsolosluğu nezdinde Dışişleri Bakanlığının da katkılarıyla yapılan anıt mezarın açılışında yerel yetkililer, Sıdkı Bey’in torunları ve Türk yetkililer bir araya geldi.

Chatham Tarih Topluluğu tarafından Fair Mount Mezarlığında düzenlenen açılışta, katkılarından dolayı Türk yetkililere teşekkür edilirken, New York Başkonsolosu Reyhan Özgür, "Bu anıt mezar, iki toplumun ve kültürün ortak geçmişinin bir simgesi olarak, gelecek nesillere bu bilgileri aktarabilecek güzel bir miras oldu." ifadesini kullandı.

Sıdkı Bey ve "Madam Bey" olarak ünlenen Hranuş Hanım'ın hikayesini, ABD'de Türklerin tarihi üzerine araştırmalar yapan Dr. Işıl Acehan'ın kendilerine bildirmesi ile öğrendiklerini belirten Özgür, iki ülke arasındaki diplomatik geçmişe ışık tutan bu gelişmeye katkıda bulunan herkese teşekkür etti.

"Türkiye'deki akrabalarım beni duyuyorsa iletişime geçsinler"

Sıdkı Bey ve eşi Hranuş Hanım adına yapılan anıt mezarın açılışında, torunlarından Tom Smart ve Linda Hennesey de hazır bulunurken, tören için Virginia eyaletinden gelen Tom Smart, "Küçükken, büyük dedem Sıdkı Bey hakkında çok az şey duymuştum ve yaşım itibarıyla çok dikkat etmemiştim. Onun hakkında birçok şeyi daha yeni yeni öğreniyorum." şeklinde konuştu.

İstanbul'da sadece bir gün geçirmesi ve damadının Antalya'da bir süre İngilizce öğretmeni olarak çalışması dışında Türkiye ile yeterli irtibat kuramadığını belirten Smart, "Mezar taşlarının olmaması, onların geldiği yer ve burada Osmanlı İmparatorluğu ve Sultan için yaptıklarını öğrenmemizin önünde bir bariyerdi. Bu bakımdan bu anıt mezar çok değerli." dedi.

AA muhabiri aracılığıyla Türkiye’deki akrabalarına seslenen Tom Smart, büyük dedesinin doğum tarihini bulmakta bile çok sıkıntı çektiklerini belirtirken, Sıdkı Bey'in akrabalarından yaşayan varsa kendisi ile irtibata geçmeleri çağrısında bulundu.

Türk diplomatın oğlu, Chatham’ın ilk emniyet müdürü

Türk toplumunun da yoğun olarak yaşadığı New Jersey eyaletinin Chatham bölgesinde bir dönem belediye başkanlığı yapan Tayfun Selen, "Katıldığım toplantılarda kendimi, Chatham'da ve ABD'de seçilen ilk Türk belediye başkanı olarak tanıtırdım ama Chatham'ın ilk emniyet müdürünün bir Türk ve Sıdkı Bey ile Hranuş Hanım'ın oğlu olduğunu öğrenince çok şaşırdım." dedi.

Selen, o yıllarda yeni kurulmuş bir belediye olan Chatham'ın 1937 tarihli kayıtlarına bakıldığında ilk emniyet müdürünün Sıdkı Bey ve Hranuş Hanım'ın 1898 ABD doğumlu oğulları Rüstem Bey olarak geçtiğini kaydetti.

Halen New Jersey Morris Bölgesi İdari Kurul Üyesi olarak görev yapan Selen, eyalet genelinde 100 bin civarında Türk'ün yaşadığını, bu anıt mezarın bölgedeki Türk ve Amerikan toplumunu birbirine bağlayan "değerli bir bağ" olmasını dilediğini ifade etti.

Hranuş Hanım'ın işlettiği boks okulu

Törene katılan Amerikalı davetlilerden "NJ Boks Onur Listesi" isimli kuruluşun başkanlığını yapan Henry Hascup da Sıdkı Bey'in eşi Hranuş Hanım'ın bilinmeyen özel yeteneklerinden bahsetti.

"O tanıdığımız ilk Orta Doğu kökenli kadındı. Opera söylüyordu, 6 dil konuşuyordu ve Hristiyan bir ailenin kızı olarak Müslüman Sıdkı Bey ile evliydi." sözleri ile Hranuş Hanım'ın ilginç kişiliğini ve farklı yeteneklerini ortaya koyan Hascup, onun bir kadın olmasına karşın, işlettiği spor okulunda yetiştirdiği boksörlerle Amerikan boks tarihinde çok özel bir yeri olduğunu vurguladı.

Hascup, boksörlerin kendisine "Madame Bey" diye hitap etmelerinden dolayı bu isimle boks dünyasında ünlenen Hranuş Hanım'ın Chatham'da işlettiği boks okulunda, Max Schmeling, Freddie Steele ve "Cindrella Man" filmine konu olan James J. Braddock gibi dünya şampiyonlarının yetiştiğini belirtti.

"ABD Başkanı ve eşi ile aile dostuydular"

Sıdkı Bey ve ailesinin Amerika serüvenini araştıran ve anıt mezarın yapılması aşamasında New York Başkonsolosluğuna aile ile bilgilerin derlenmesinde yardımcı olan Dr. Işıl Acehan da "Osmanlı Devleti'nin ABD'deki ilk diplomatlarından olan Sıdkı Bey ve eşi Hranuş Hanım, dönemin ABD Başkanı William McKinley ve eşi Ida Saxton ile yakın aile dostuydular." dedi.

Acehan, New York Buffalo'daki Pan-Amerikan Fuarı'na Sıdkı Bey ve eşini de davet eden McKinley'nin fuardaki bir programda Hranuş Hanım'dan Amerikan milli marşını da okumasını rica ettiğini, ABD Başkanı aynı programda bir suikastçı tarafından vurularak hayatını kaybederken Hranuş Hanım'ın onun birkaç adım ötesinde bulunduğunu anlattı.

Sıdkı Bey ve Hranuş Hanım kimdir?

Osmanlı İmparatorluğunun son döneminde önce Washington Sefaretinde 2. Katip, ardından da New York'ta Başkonsolos olarak başarılı görevler ifa eden Sıdkı Bey, Osmanlı devlet nişanları ile ödüllendirildi.

Sıdkı Bey 1937 yılında, eşi Hranuş Hanım ise 1942 yılında Chatham'da vefat etti.

Hranuş Hanım'ın vefatı ABD'deki spor camiasında da ses getirdi, bazı gazetelerde kendisi ile ilgili, "Madame Bey, yüzlerce kişi için bir kadından çok daha fazlaydı, o bir eğitim enstitüsüydü." şeklinde ifadelerle yer verildi.

Amerikan boks uzmanı Gene Pantalone'nin 2016 yılında "Madame Bey’s: Home to Boxing Legends" adıyla yayınladığı ve Hranuş Hanım'ın Chatam'da kurduğu boks kampını "efsane boksörlerin yuvası" diye nitelendirdiği kitabında şu ifadeler yer alıyordu:

"1881'de Ermeni bir baba ve Fransız bir annenin çocuğu olarak Türkiye'de küçük bir kız doğdu. Hayat yolculuğu onu Amerika'ya göç etmeye, evlenmeye ve Chatham'da, 12 dünya ağır siklet şampiyonuna ve en az 78 uluslararası boks onur listesi üyesine ev sahipliği yapacak bir eğitim kampını açmaya yönlendirdi."