National Geographic dergisi, Ermenistan’ın orta çağ başkenti olan Ani kentini anlatırken şu ifadelere yer verdi: “Bugünkü Türkiye’deki Kars şehrinin yakınında Orta Çağ kiliselerinden oluşan terkedilmiş bir kompleks bulunuyor. Geniş yaylalarda her tarafta sekiz köşeli kaleler, yıkılmış duvarlar ve devredilmiş sütünler var.

Bu harabeler, 300’lü yıllarda Hristiyanlığı devlet dini olarak kabul eden ilk ülke olan Orta Çağ Ermenistan’ın büyük başkenti Ani’nin kalıntılarıdır. Ani şehri, 10. yüzyılda Ermenistan başkenti oldu. 100.000 kişinin evi olan Ani, kilise zenginliğinden dolayı yakında bin bir kilise şehri olarak şan kazandı.

Karadeniz ve Hazar denizi arasında bulunan Ani, stratejik pozisyonundan dolayı çekici olmakla birlikte, asırlar boyunca hep yeni saldırılara uğradı ve en nihayet terkedilmişliğe mahküm edildi…”

Ermenihaber sayfasına göre, 16. yılda Osmanlı İmparatorluğu’nun eline geçen Ani’nin asırlarca unutulduğunu kaydedilen makalede, Ani’nin, sadece zaman zaman bazı gezginler tarafından ziyaret edildiği vurgulandı. Örneğin 1839 yılında Britanya ordusunun kaptanı Richard Wilbraham, hayran kaldığı Ani hakkında şöyle yazdı: “Hristiyalığın kutsal izi burada her yerdedir. Kan gibi kırmızı taşlar kos koca haçlar oluşturarak yıkıcı müslüman eline karşı mücadele vermişler”.

‘National Geographic’, Orta Çağda Ermenistan sınırlarının bugünkü Ermenistan’ınkinden çok daha uzaklara yetiştiğini de hatırlatarak, eski zamanlarda bu toprakların sırayla Farslar, Seleukoslar, Partlar ve Romalı’lar eline geçtiği, ancak bunlardan her birinin yıkılışından sonra burada yine Ermeni kimliğinin hakim olduğunu vurguladı.

Kentin adı en erken 6. yüzyılda Kamsarakan sülalesinden Ermeni beylerine ait bir müstahkem yer olarak geçer. Ermeni Kamsarakan sülalesi ile Ermeni Bagratuni sülalesi arasındaki uzun mücadele ikincilerin zaferi ile sonuçlanmış ve 780 yılında Kamsarakan’lar mülklerini Bagratuni’lere satarak Bizans ülkesine göçmüşlerdir.

Bagratuni I. Aşot 885 yılında Abbasi Halifesi ve Bizans İmparatoru tarafından “Ermenistan Kralı/Şehinşah-ı Armen” olarak tanınmıştır. Aşot ve oğulları önce (bugünkü Tuzluca ilçesinin 8 km kuzeyinde Halimcan köyü yakınında bulunan) Bagaran kentinde, daha sonra (Akyaka ilçesinde Koyucak mevkiinde bulunan) Şirakavan’da ve Kars merkezde hüküm sürmüştür. 961 yılında 3. Aşot (953-977) başkentini Ani’ye taşıyarak burada büyük bir kentin inşasına başlamıştır.

Kent en parlak devrini 2. Smbat (977-989) ve oğlu Gagik (989-1020) döneminde yaşamıştır. Bu devirde kent nüfusunun 100.000’i aştığı rivayet edilmektedir. 1045’te Bizanslılar Ani’yi zaptedip Bagratlı devletine son verince savunmasız ve huzursuz kalan bölge, 1064’te Selçuklu sultanı Alparslan’a teslim olmuştur.