İran'a geldiğimizde bizleri hayran bırakan ortaçağ yapıları, saraylar İran ortaçağının ne denli önemli olduğunu göstermektedir. Bütün İran'ı anlatmak yerine programda olmamasına rağmen gittiğimiz Vank Kilisesi'ni anlatmak istedik. Kiliseye girer girmez sadelik ve resimlerin çarpıcılığı gözlerimizi aldı. Kısaca Vank Kilisesi ve tarihçesi hakkındaki izlenimlerimizi sıralayalım.

Büyük Şah Abbas dönemi içinde 1589-1627 yılları Safeviye mimarlığının ilerlediği bir dönemdir. Şah Abbas, başkent İsfahan’da görkemli binalar inşa etti. Hıristiyan Ermeniler, Osmanlı'nın gücü ve diğer siyasi sebeplerden dolayı Aras ırmağı etrafından İsfahan’a taşındı. Ermeniler burada dış görünümü camiye benzeyen küçük bir kilise inşa ettiler.

Ermeniler ticaret alanında faaliyet gösteriyorlardı ve önemli ticaret ürünleri ipekti. Bu dönemde İran’ın Viyana’daki elçisi Ermeni asılıydı Vank Kilisesi'nin resimlerini çoğunlukla İtalyan sanatkarlar yapmışlardır. Dolayısıyla İtalyan motifleri kullanmışlardır.

Kilisenin yapımında Safeviye dönemine ait belirgin mimari örneklerinden yararlanılmıştır. Kilisenin girişi seramik işlemelerle süslenmiştir. Bu binanın dış bölümünü ise Safeviye döneminin özelliklerinden olan melekler figürleriyle kaplanmıştır. Kilisenin yapımında Safevi döneminin mimari özelliklerinden olan kerpiç ve renkten yararlanılmıştır. İranlı ressamlar önemli eserler ortaya koymayı başarmışlardır.

BABİL BURCUNDAN DENİZDEKİ YUNUS'A

Merkez kilisenin iç külliyesi bir çok tablo, alçı işlemler ve seramik işlemelerle süslenmiştir. Ayrıca Vank Kilisesi'nde Safevi dönemi süsleme sanatı minyatür, çiçek ve kuşların yeraldığı süslemelere bolca rastlanmaktadır. Kilisenin içi duvarlar seramik süslemeler yeralmaktadır. Duvarın bir buçuk metreye kadar seramiklerle kaplanmış, geri kalan tavana kadar olan kısmı yağlı boya ile boyanmıştır. Bu duvarları Stefan, Girgos ve Minas halife Hovans gibi ressamlar boyamıştır.

Bu resimler arasında Babil burcu, Tanrının tanrıçalara mesajı, Yunus'un denize atılışı, bir balinanın karnında kendine bir sığınak arayışı, Firavun'un kızıl denizden geçişi ve İbrahim’in oğlunu kurban etmedeki kararlılığı bu tasvirlerden bazılarını oluşturmakta. Mihrabın üst kısmında ise çok eski bir haç bulunmaktadır.

Kubbe ise hilal şeklindeki dört tavan üzerine kuruludur. Kilisenin kuzey ve batısında olmak üzere iki giriş kapısı vardır. Bahçenin sağ kesiminde ana çan burcu bulunuyor ve kubbe ise sol kesimde bulunmaktadır. Ana çan burcunun önemli bir kesimi Gabr iyel ve Maykılın meleklerinin merkezi konumundadır. Çan burcu tek başına bahçenin orta kısmında yer almıştır ve burada iki eski çan yeralmaktadır. Burcun alt kısmında İsfahan’da vefat eden Avrupalı keşiş ve papazlardan bazılarının mezarları bulunuyor.

IŞIKLANDIRILMIŞ HARİTA

Kilisenin müze bölümünde o dönemin resimleri, matbaaları, teleskopları ve ilgi çekici diğer gereçler bulunmaktadır. Gezinin sonuna doğru gurubu rahsız eden eden bir tablo gözümüze çarptı. Işıklandırılmış bir Türkiye haritası içinde sözde Ermeni soykırımı bölgeleri gösterilmekte ve dönemin Osmanlı İmparatorluğu kınanmaktadır.

Üç milyondan fazla bir nüfusa sahip olan İsfahan, İran'daki Ermeniler'in en yoğun olarak yaşadıkları kentlerden biridir. Vank Kilisesisinin aynı zamanda Türkiye karşıtı bir müze olduğu görülmektedir.

Kilisenin bahçesinde 1975'te yapılmış bir sözde soykırım anıtı mevcuttur. Anıtın yanındaki duvara asılan afişte de "İsteğimiz, Osmanlı Türkiye Devleti tarafından Ermeniler'e yapılan inkâr kabul etmez soykırım olayının üstlenilmesi ve sorumluluğunun kabulüdür" yazılıdır. Müze'de yer alan Türkiye haritası üzerinde de sözde Ermeni katliamlarının hangi bölgelerde yapıldığı işaretli. Kilisenin duvarlarında ve müzede Türkiye aleyhtarı afişler asılıdır.

AİHM KARARI ANLATILMALI

Bizleri şaşırtan bu tablo karşısında bir kaç söz etmeden geçemedik. Bu yazının Dışişleri Bakanımız Mevlüt Çavuşoğlu'nun İsfahan gezisi öncesine denk gelmesi; Türk halkının duyarlılığının İranlı makamlara belirtilmesininde iki ülkenin dostluk ve kardeşliğini artıracak girişimler olacağını anımsatmak isteriz.

Sömürgeciliğe karşı ödünsüz savaşan Türk halkının bağımsızlık savaşının sözde bir anıtla gözden düşürülmesi bu bölgede kimleri güçlendirir?

Kutsal bir mekan içine yerleştirilmekten çekinilmeyen kin ve nefret tohumları eken sözde soykırım anıtı ateş çemberi içindeki bölgeye ne yarar sağlayacak?

Tarihimizin en zor dönemlerinden biri olan yirminci yüzyıl başlarını İranlı dostlarınımızın anlamasını bekleriz.

Bu konu ile ilgili Türkiye'nin tezlerini AİHM'nin Perinçek kararlarını müzeyi gezen konuklara anımsatmalarını bekleriz.