15 Haziran 1915’te idam edilen Paramaz ve 19 yoldaşı, Edirnekapı Ermeni Mezarlığı’nda anıldı.

15 Haziran 1915’te idam edilen Sosyal Demokrat Hınçak Partisi üyesi sosyalist Paramaz (Madteos Sarkisyan) ve on dokuz devrimci Ermeni, Edirnekapı Ermeni Mezarlığı’nda anıldılar.

Nevzat Onaran tarafından okunan açıklamada, Paramaz’ların idamının ardından Ermenilerin ölüme sürüldüğü, mal ve mülklerinin gasp edilidği, kültürel varlıklarının imha edildiği kaydedildi.

Açıklamada, “Bu, (1915’teki) Ermeni soykırımının ekonomi politiğiydi!” denildi.

“(…)104 yıl önce, yeni bir dünya mücadelesinde darağacına gitmekten korkmayan Paramaz ve yoldaşları şahsında, zulmün iktidarında hayatını kaybedenleri saygıyla anıyoruz…
“Omuzumuzda, halkların kardeşliği ve barışı mücadelesinde yaptıklarımızın değil, yapamadıklarımızın ağırlığı daha fazladır!
“Paramaz, Doktor Benne ve yoldaşlarına saygıyla.”

Ne oldu?

1914 yılının Haziran ayında Sosyal Demokrat Hınçak Partisi’nin 120 üyesi, dönemin İttihat ve Terakki Partisi’nin lideri Talat Paşa’ya ve diğer yöneticilere suikast düzenleyecekleri suçlamasıyla tutuklandı.

Tutuklananların bir kısmı araya giren insanlar ve ödenen rüşvetler sayesinde serbest kaldı. Kalan tutukluların sayısı 49’a kadar düştü.

1914 Haziran ayından 1915 Mayıs ayına kadar yargılanmayı bekleyen tutuklular cezaevinin kötü koşullarında hayatta kalmaya çalıştı.

Mayıs ayında Divan-ı Harp mahkemesi tarafından yargılanan aralarında Ermeni devrimci Paramaz’ın da bulunduğu 20 kişi ”Özgür ve bağımsız bir Ermenistan kurma amacıyla silahlı eylemlerde bulunmak”, “kışkırtıcı çalışmalar örgütlemek”le suçlanarak idam cezasına çarptırıldı.

Mahkeme başkanının “Türkiye’yi parçalayıp, yok etmek niyetiyle bağımsız bir Ermenistan kurma amacına hizmet ettiğiniz doğru mudur?” sorusuna Paramaz’ın cevabı şu oldu:

“Siz ülkemizi bundan altı yüz yıl önce bizden koparmaya çalışıp, işgal ettiniz. Halkımızı sürekli olarak katliamlar yoluyla imha etmeye çalıştınız ve şimdi de tüm Osmanlı vatanını bir Türkiye’ye dönüştürme çabası içerisindesiniz. Ancak siz bunu yaparken suçlu görülmüyorsunuz da, aynı şeyi yapmaya kalkışıp, tarihsel hakkımızı yeniden elde etme amacı için çabaladığımız için biz mi suç işlemiş sayılıyoruz yani!”

15 Haziran 1915 sabahı yüzlerine idam fermanları okunurken Paramaz arkadaşlarına dönerek, “Yoldaşlar, yiğitçe, başımız dik gideceğiz ölüme” diye seslendi.

Doktor Benne de cellatların yüzüne, “Biz, yirmileri asıyorsunuz, ama arkamızdan yirmi binler gelecek!” diye bağırdı.

İlk olarak, Paramaz’ı darağacına çıkardıklarında, idam sehpasında Paramaz “Siz, sadece bizim vücudumuzu yok edebilirsiniz, fakat inandığımız fikirleri asla… Yarın Ermenilik, ülkenin Doğu’sunda özgür ve sosyalist Ermenistan’ı selamlayacaktır!” dedi.

“20’ler”, Beyazıt Meydanı’nda asıldı.