Tarihten Kadın Portreleri’nde bu hafta Ermenistan’da dünyaya gelip anadili Kürtçe’de söylediği kılamlarla sesini tüm dünyaya duyuran Sovyetler Birliği’nin ilk Kürt kadın dengbeji Susika Simo var.

Susika Simo 1925 yılında Ermenistan’ın Elegez bölgesindeki Mîrekêda köyünde Kürt ve Ezidi bir ailenin kızı olarak dünyaya gelir.

Sovyetler Birliği’nde doğup büyüyen Susika, üniversitede aldığı tıp eğitiminin ardından bir süre Gürcistan’da bir hastanede çalışır. Ancak Susiko’nun içinde durmaksızın çalan bir ritm vardır ve kısa süre sonra hastanedeki işini bırakarak bu ritme kaptırır kendini.

Yaşadığı toplumun baskıcı tavrı ve hakim olan feodal tutumuna rağmen içindeki tutkunun izini süren Susika, Sovyetler Birliği ve Ermenistan’ın ilk Kürt kadın dengbeji olur.

Susika bulunduğu şartlarda çok güç olan bir başarıya imza atarak 1946 yılında 21 yaşındayken Kürt halkı adına ilk kez sahneye çıkıp Kürtçe kılam söyleyen kadın dengbej olur.

Ermenistan’ın başkenti Erivan’da radyo yayınları yapmaya başlayan Susika, yalnızca Ermenistan değil Gürcistan ve pek çok Sovyet ülkesinde de kılamlar seslendirir. En çok Erivan Radyosu’nda ilk söylediği “Miho” kılamıyla tanınır.

Susika, aşık olduğu Ermeni bir sporcu olan Kulya Neftelyan ile evlenir. Kendi etnik kökeni dışında biriyle evlenmesi Susika’nın içinde olduğu toplumun tepkisini çeker. Lakin müziğinde nasıl ki toplum normlarını yıktıysa sevdiği insan için de aynı cesurlukla hareket eder. İlişkileri sahneye de taşınır, birlikte sahne alır ve düet yaparlar.

Susika sahneyi sanatçı Egîdê Cimo ile de paylaşır. ‘Kavalın miri’ olarak anılan Cimo çalar, Susika da söyler.

Kürtçe ve Ermenice ezgiler seslendiren Susika, Ermenistan’daki Flarmonya sahnesinden de kılamlarıyla geçer.

Bu sahne, ülkede yaşayan hakların kültür ve sanatlarını diğer insanlarla paylaştıkları büyük bir alandır.

Susika sadece halkının ezgilerini seslendirmekle de kalmaz, Kürt halk oyunlarını da sahneler. Öyle ki kendisine bu sebeple ‘Gula Govende’ diye de hitap edilir.

Aynı zamanda bir sosyalist olan Susika, 1965’lerde Ermenistan’daki Kızıl Meydan’da konserler verir. Bu konserlerde biletlerin günler öncesinden tükendiği ve dinleyicilerin onu dinlemek için saatler öncesinden sıraya girdiği anlatılır.

İdeolojisini sanatıyla da harmanlayan Susika’nın bu alandaki unutulmaz bestelerinden biri Leninê Mezin (Büyük Lenin) eseridir.

Dönemin şartları el vermediğinden Susika hiç kaset çıkaramaz lakin eserlerinin bir kısmı bugüne taşınabilmiştir.

Kürt müziğinin cesur öncüsü Susika, 1977’de Erivan’da yaşamını yitirir.

Lakin şüphesiz Susika’nın cesur adımlarla açtığı bu yol sadece kendisi için değildir, o pek çok Kürt kadına da örnek olur. Tabir-i caizse o bir ateş yakmıştır ve ardından gelen kadınlar bu ateşi koca bir meşaleye dönüştürür.