Tarihçi Anahide Ter Minassian Ermeni tarihi üzerine çalışmalarıyla bilinen özel bir isimdi. Fransa’da yaşıyordu ancak kökü bu topraklardaydı, neredeyse tüm aile büyüklerinin Anadolu’daki Ermeni tarihiyle önemli ve kopmaz bir bağı vardı. Bu sayımıza katkıda bulunan yazar, yayıncı ve akademisyen dostlarımız Anahide Ter Minassian’ın hem ilginç hayat hikayesine hem de çalışmalarının Ermeni tarihinde ne kadar önemli bir yer tuttuğuna dair makaleleriyle Minassian’ın hayatına ışık tuttular.

Sembol bir isim

Taner Akçam

Anahide Ter Minassian benim için çok önemli bir isim idi. İki nedenden dolayı, birincisi Anahide’nin son derece sembolik bir özelliği vardı. Anahide, Gülizar’ın torunu idi… Gülizar adını bilmeyen yoktur… Kürt ağa Musa Bey tarafından 1882’de zorla kaçırılan Gülizar, Ermeni sosyal uyanış hareketinin sembolü olmuştu. Ermenilerin, sosyal adaletsizliğe karşı ilk önemli gösterileri, İstanbul’da Musa Bey duruşmaları sırasında yapılmıştı. O yılların sınırlı imkanları ile bile, Gülizar adı Amerika’dan Avustralya’ya tüm dünyada bilinir olmuştu. Ermeni halkının dramını dünya sahnesine taşıyan birisinin torunu olmak, benim gözümde Anahide’ye ayrı bir anlam katardı. İkincisi tarihçi olarak son derece önemli bir isimdi. Onun, “Ermeni Devrimci Hareketinde Milliyetçilik ve Sosyalizm (1887-1912)” adlı eseri bir dönemler başucu kitabım idi. Hala da derslerimde kullanıyorum. Anahide, Ermeni tarihi üzerine çok sayıda eser verdi ama bu eserlerin çoğu İngilizceye ve Türkçe’ye kazandırılmadı. Bu büyük bir eksikliktir. Anısı önünde saygıyla eğiliyorum.

Anahide, her İstanbul ziyaretinde, muhakkak Şişli Ermeni Mezarlığına uğrar, ninesini, dedesini ziyaret eder, eşlik eden dosalarına, içinde hiç sönmeyen direnme ruhunu, bitmez tükenmez enerjisiyle anlatır, anlatır, aktarmaya, paylaşmaya çalışırdı. Üç nesildir birbirlerine devrederek taşınan bu ruh, Güle’den Armenuhi’ye, Armenuhi’den Anahid’e bizleri zenginleştirmekte, çoğaltmaktadır. Hoşça kal Anahide… Söz! Gülo’yu daha sık ziyaret edeceğiz…Yetvart Tovmasyan