Hayatının büyük bir kısmını Ermeni Soykırımı'na dair belgelerin araştırmasına adayan Rahip Krikor Gergeryan'ın arşivi, araştırmacılar için erişime açıldı.

Rahip Gergeryan’ın, 1930'lardan 1988'de ölümüne kadar Osmanlı, Ermeni ve diğer yabancı kaynaklardan topladığı sayısız belgelerden oluşan Gergeryan Arşivi, Amerika'nın Clark Üniversitesinde Profesör Taner Akçam başkanlığında Türk ve Ermeni akademisyenlerden oluşan 11 kişilik ekip tarafından Türkçe ve İngilizceye çevrildi, tasnif edildi ve kataloglandı.

Soykırım dönemine, öncesine ve sonrasına dair çok sayıda belgenin bulunduğu Gergeryan Arşivi, şimdiye kadar araştırmacılar tarafından hemen hemen hiç kullanılmamıştı. Bunun nedeni tasnifi zor, karışık, düzensiz bir belge yığınından ibaret oluşuydu. Bu açıdan Profesör Akçam ve ekibinin gerçekleştirdiği çalışma, 1915 sürecini iddialarla ya da milliyetçi önyargılarla değil, kanıtlarla, belgelerle tartışma ve açıklığa kavuşturma olanağı sağlaması bakımından büyük önem taşıyor.

Tasnif sonucu arşiv, üç bölüme ayrılmış. Tümüyle Osmanlı belgelerinden oluşan birinci bölümde, özellikle 1920 -1921 yıllarında İstanbul'da görülen ve İttihat ve Terakkicilerin yargılandığı "Ermeni tehciri" davalarındaki sorgu tutanaklarını, tanık ifadelerini içeriyor. Bu belgelerin orijinallerinin Türkiye'de Genel Kurmay arşivinde bulunduğu ve erişime kapalı olduğu söyleniyor. Ancak o dönemde davaya müdahil taraf olan İstanbul Ermeni Partikliğinin, belgelerden bir kopya edinmesi hakkı bulunuyordu ve Patrikhane bu belgeleri Kudüs Ermeni Patrikhanesine ileterek günümüze kalmasını sağlamıştır.

Arşivin ikinci bölümünde, Gergeryan'ın özel araştırmaları yer aldı. Bu bölüm, özellikle Yozgat ve Kayseri'de görülen davalara ilişkin tanıklıkları ve İttihat Terakki sorumlularının ifadelerini içeriyor.

Gergeryan Arşivi'nin üçüncü bölümü ise, esas olarak Gergeryan’ın başka ülke arşivlerinden topladığı orijinal malzemeleri içeriyor. İstanbul Ermeni Patrikliğine ait Fransızca ve Ermenice dökümanlar bu bölümde önemli bir yer tutuyor. Bu bölümde ayrıca Avusturya, Almanya, İngiltere ve ABD arşivlerinden toplanmış malzemeler de mevcut.

Profesör Akçam ve ekibi, PDF formatında internet ortamına aktardıkları Gergeryan Arşivinin serüveni üstüne ayrıntılı ve ilginç bilgiler veriyorlar. Bunlar arasında Sivas'ın Gürün ilçesinde 1911'de doğan ve 1915'de 16 kardeşinden 10'unun ve ana babasının gözü önünde öldürülmelerine tanık olan Krikor Gergeryan'ın çok ilginç yaşam öyküsü de var.