Ömrü kısa olan Birinci Ermenistan Cumhuriyeti tam 100 yıl önce 28 Mayıs 1918’de kurulmuştu. Masis Kürkçügil çok zor şartlar altında kurulan bu Cumhuriyetin oluşum ve mücadele günlerine ışık tutuyor.

Rusya’da Şubat 1917 Devrimi patlak verdiğinde, Rus orduları Bitlis ve Erzincan’a kadar gelmişlerdi. Buralarda yaşayan Ermeniler 1915’te ya öldürülmüş ya sürülmüş, soykırımdan kurtulan bölgedeki Ermeniler Kafkasya’ya sığınmışlardı. Rusya’da Şubat Devrimi’nden sonra Nisan ayında kurulan Geçici Hükümet, daha önce Çarlık rejiminin izin vermediği mülteci Ermenilerin topraklarına dönmesine izin verdi. Ardından Van ve Bitlis Rus işgalinde ama idare fiilen Ermenilerde oldu.

Doğu Ermenileri açısından önemli bir gelişme ise Geçici Hükümet’in başbakanı Kerenski’nin Batı Cephesinde bulunan Ermeni askerlerini Kafkasya’ya göndermesiydi. Böylece Bakü’ye siyasal gelişmelerde önemli bir rol oynayacak -esas olarak Taşnakların nüfuzunda- bir askeri güç yerleşmiş oluyordu.

Ermeniler arasında bir dizi siyasal parti bulunmakla birlikte Taşnaklar daha sonraki seçim sonuçlarının da göstereceği gibi ulusun temsilcisi sayılabilecek kadar ezici bir temsiliyete sahiptiler. Şubat Devrimi’nin ürünü olan Geçici Hükümet’in politikasından umutlanan Taşnaklar Ermenistan için bağımsızlık değil Transkafkasya’da etnik gruplara göre kantonların oluşturulması ve kendi toprakları dışındaki büyük kentlerdeki Ermenilerin ve diğer halkların yararlanacağı “toprağa bağlı olmayan kültürel özerklik” talebini destekliyordu.

Menşevikler gibi Taşnaklar da Rusya’nın bir sosyalist devrime müsait olmadığını iddia ediyorlardı; ayrıca İtilaf devletleriyle ilişkilerin kesilmesine de karşıydılar.