Türkiye’nin tek su değirmeninin bulunduğu Gaziantep’te ülke genelinde toplaman orkide bitkilerinin kökleri kesilip, öğütülerek salebe dönüştürülüyor. Su değirmeninde 63 yıldır üretilen salepler, içecek ve dondurmalarda kullanılıyor.

Gaziantep’in Şahinbey ilçesi Osmanlı Mahallesi’nde bulunan Türkiye’nin tek su değirmeninde, Güneydoğu’daki illerde toplanan orkide bitkisinin kökleri içecek ya da dondurmada kullanılan salebe dönüştürülüyor. Değirmene Türkiye’nin hemen hemen her bölgesinden orkide kökü getiriliyor.

ERMENİLERDEN KALDI
Su değirmeninin sahibi Menderes Döner, değirmenin Ermenilerden kaldığını belirterek, dedesinin 1954 yılında bir vakıftan satın aldığını ifade etti. 63 yıldır eski yöntemle orkide öğüttüklerini belirten Menderes Döner, su değirmeninde öğütülen salebin hem doğal olduğunu hem de özünü koruduğunu ifade etti.

Kurutularak kendilerine getirilen orkidelerin önce kesilerek öğütülmeye hazır hale getirildiğini anlatan Döner, daha sonra ise değirmende öğütülüp, elenerek paketlendiğini ifade etti. Menderes Döner, "Türkiye’nin değişik bölgelerinden toplanıp, salepler getirilir. İplikliyse, keser, öğütür, eler paketler, sahibine teslim ederiz. Ermeni döneminden kaldığı rivayet edilir. Dedemiz 1954’te bir vakıftan satın almış. Amcalarımız, babalarımız derken bana kadar geldi. Türkiye’de salep üreten su değirmeni kalmadı. Dedemizden kalan mirasa sahip çıktık. Yaşatmak için uğraşıyoruz. Suyla çalıştığı için daha serin çalışır, yavaş üretir. İçeriği kaybolmaz, aslı neyse o şekilde öğütür. Dağda toplanan orkide bitkisinin kökü, topladıktan sonra temizleme aşamasından geçiriliyor. Bunu kaynatıyorlar. Sonra güneşte kurutuyorlar. Bazen ipliğe dikmek gerekiyor, kurutmak için. Kurutulduktan sonra bize getiriyorlar. İplikli olanları, doğrayarak öğütülebilir hale getiriyoruz. Öğütüldükten sonra eleme ve paketleme işlemleri var. Daha sonra kullanılabilir, dondurma yapılabilir hale getiriyoruz. Genellikle dondurmada kullanılıyor ama içecek olarak da kullanılıyor” dedi.

TEKNOLOJİK DEĞİRMENLER YAYGINLAŞTI
Menderes Döner, artık gelişen teknoloji ile yeni nesil değirmenlerin yaygınlaştığını ifade ederek, su değirmenlerinin kullanılmadığını hatırlattı. Su değirmeninin çok uğraşlı olması ve tamirin yapılamaması nedeniyle tercih edilmediğini belirten Döner, “Bir kere suyu getirmek çok sıkıntılı oluyor. Arazi sahipleri anlaşmak kolay olmuyor. Değirmenin tamiratı çok zor. Tamircisi yok. Kendi imkanlarımızla kendimiz yapıyoruz tamiratı” ifadelerini kullandı.

GÜNDE 500 KİLO SALEP ÖĞÜTÜYOR
Döner, günlük yaklaşık 500 kilogram salep öğütüldüğünü belirterek, kilosundan ise 2 TL para alındığını ifade etti. Döner, değirmene Gaziantep haricinde Diyarbakır, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Mardin, İstanbul, Düzce, Çanakkale, Trabzon’dan da gelenler olduğunu kaydederek, su değirmeninin salebin özünün korunması nedeniyle tercih edildiğini belirtti.