Solhan Cengelli Köyü’nde bulunan 1600 yıllık tarihi manastır ilgisizlikten yok oldu.
Bingöl’ün Solhan ilçesi ile Muş Yaygın Beldesi’ sınır noktasında ve Şerafettin Dağları eteğinde bulunan Surp Karabet Manastırı (Cengelli Kilisesi) yıllardır tahrip ediliyor. Tahrip edilen kilise duvarlarından alınan taşların Solhan, Arakonak, Cengelli Köyü yakınındaki köylüler tarafından alınıp kendi inşa ettikleri yapılarda kullanıldığı öğrenildi. Ermeni Manastırına ait olan bu kilise, oldukça geniş bir alana yayılmış olup, 350 civarında odası bulunmakta olduğunu ve içerisindeki kabartmaları ile ün yaptığını söyleyen vatandaşlar, kilisenin yapım tarihinin bilinmediğini ancak IV. yüzyılda yapıldığının sanıldığını dile getirdiler. Kilise kesme ve moloz taştan dikdörtgen planlı bir yapı olup, naos (ibadet) kısmının üzeri büyük bir kubbe ile örtülmüş olduğunu söyleyen bir vatandaş, Kilise çevresinde papaz odaları bulunduğunu ve döneminde önemli ziyaret yeri olan manastırda, özellikle yortu günlerinde ziyarete gelenlere yemek dağıtıldığını öğrendiklerini dile getirdi.

ATEŞ TAPINAĞI OLARAK KULLANILDI
Çengelli Köyü Yukarı Yongalı Mezrası sınırları içerisinde bulunan ve Hıristiyan âlemince kutsal sayılan Çengilli (Çanlı Surp Garabet) Kilisesi, ilk dönemlerde ateş tapınağı olarak kullanıldı. Roma imparatorluğundan sonra gelen Sasaniler döneminde, MS. 399 yılında Hıristiyan Ermenilerin ibadethanesine dönüştürüldü. 1950’li yıllara dek ayakta olan yapının yaklaşık 350 odalı olduğu söyleniyor. Günümüzde ise, dev yapıdan sadece bir duvarın ayakta durduğu görülüyor.

ATEŞ TAPINAĞI ERMENİ KAYNAKLARINDA ANLATILIYOR
ZenobioGlakom (Zinoviysyriaque), «Daron Tarihi» adlı eserinde yapı hakkında önemli bilgiler aktarıyor. “Ermenilerin Hıristiyanlığı kabul etmesiyle Drtat ‘Trdata III vaptisinden sonra KirkorLusavoritç bölgede yeni dini yaymaya başlamıştır. Orada bulunan yerli halkın altınla donattığı tapınağı, Surp Garabet Manastırına dönüştürüyor ve kutsal emanetlerle donatıyor”

MANASTIRI NORVEÇLİ MİSYONER BODİL KERTİN BİORN FOTOĞRAFLADI
Manastır’ın 1905–1915 yılına kadar Ermeniler tarafından kullanıldığını Norveçli Misyoner BodilKetrinBiorn (1871-1960), kendi arşivinde anlatıyor. 1905’de “Kadın Misyonerler” tarafından Osmanlı İmparatorluğuna gönderilen Biorn ilk olarak Harput’un ilçelerinden Mezre’de, daha sonra Muş’ta çalışmış. 1915’de Muş bölgesinde bulunan Biorn, o dönmede yaşanan Ermeni tehcirini bölgede çektiği fotoğraflarla anlatmış. Aynı dönmede manastırın fotoğrafları da Norveçli Misyoner BodilKetrinBiorn tarafından çekilmiş.

MANASTIRIN TAŞLARINDAN KÖYLER İNŞA EDİLMİŞ
Manastırın kalıntılarına, Çengel Kilise, Çengilli Beyaz Kilisesi olarak Türkçe isim verilmiş. Beyaz Kilise olarak adlandırılması ise, yapımında kullanılan beyaz malzemeden ötürü olduğu tahmin ediliyor. Yapı, günümüzde tamamıyla tahrip edilip sadece doğu kısmı tonoz ve doğu duvarındaki kemerler seviyesinde kalıntılar görülebiliyor. Yaklaşık 350 odası olduğu söylenen Surp Garabet Manastırının taşları Bingöl’e kadar yayıldı. Köylüler, köyün camisi de dâhil olmak üzere tüm yeni yapılaşmalarda bu yapıya ait taşların kullanıldığını iddia ediyor. Üzerinde kabartma olan taşlarıyla ünlü eski Ateş Tapınağı ve Ermeniler tarafından kullanılan Manastırın taşları tüm bölgede kullanıldı. Bingöl’ün Solhan ilçesi ilçe merkezinde 1950 yılından yapılan iş merkezinde, manastırın taşlarının kullanıldığı belirgin bir şekilde görülüyor. Taşlarda bulunan, kabartama aslan figürleri dikkat çekiyor.

İŞYERİ DUVARINDA YAZILI YAZI
Bingöl’ün Solhan ilçesinde bir iş merkezi duvarında bulunan üzerinde Ermenice 11 Mayıs 1821 tarihinde yapıldığı yazılan Çeşme taşına şu sözler kazılmış; “Şuşan ve Nahabet anısına AgilliZakarya Oğulları Bay Stepan, byAavedis ve Hüdaverdi ağanın anılarına sunulmuştur. ‘Adillerin anısı kutsal olsun’ Amin"

Ermeni Haber