Cumhuriyet tarihi boyunca Yahudi, Ermeni ve Rum yurttaşlarımızdan kimler milletvekili olmuştu? Atatürk ve İnönü döneminin, yani CHP tek parti döneminin azınlıklara politik arenada oldukça önem verdikleri görülüyor. Çok partili dönemde de 1950-1960 arasında CHP ve DP’nin yine listelerinde azınlık milletvekili adaylarına yer verdiklerini ve bunların bir kısmının da seçilerek TBMM’ye girdiğini görüyoruz.

Zaman zaman basında yer alan haberlerden derlediğim listeye bakıyorum, kimler gelmiş, kimler geçmiş… Bu arada belirtmeliyim ki, İsrail devletinin kurulduğu 1948’i izleyen yıllarda ve 6-7 Eylül olayları sonrası olsun, 1974 Kıbrıs Barış Harekatı sonrasında olsun Yahudi, Ermeni ve Rum cemaatinden epeyce bir yurttaş İsrail’e, Yunanistan’a, başta Fransa ve ABD olmak üzere yabancı ülkelere göçtü. Bundan dolayı temsiliyet gücü kalmadığından olsa gerek, siyasi partiler azınlıklardan pek milletvekili adayına yer vermemişler listelerinde. Sadece, o da ezici çoğunluğu İstanbul’da olmak üzere belediye meclis üyesi seçilen hemen hemen tamamı Ermeni yurttaşlarımız söz konusu. Bir istisna var; Yahudi yurttaşımız Cefi Kamhi, 1995’te DYP’den milletvekili seçilmişti.

Bu arada, Osmanlı’da da Meclis-i Mebusan döneminde azınlıklardan milletvekilleri olduğunu hatırlayalım… Rum, Ermeni ve Yahudi yurttaşlar arasından seçilen milletvekilleri Meclis-i Mebusan’da görev yapmışlardır.

YAHUDİ MİLLETVEKİLLERİMİZ

Cumhuriyet tarihimizde 1935-1995 arasında milletvekili olarak seçilen ve TBMM’de görev yapan Yahudi milletvekillerinin ilk dördü CHP tek parti döneminde. Bunlardan Dr. Abreveya Marmaralı Atatürk ve İnönü dönemlerinde (1935-1939) iki kez seçilmiş. 1943’te Prof. Avram Galente Bodrumlu, CHP’den seçilen son milletvekili. 1946’da ve 1950’de Av. Salamon Adato üst üste DP listesinden seçilmiş. 1957’de DP’den seçilen iki milletvekili Hanri Soryano ve İsak Altabev Yassıada’ya gidenler arasında… 1960’daki Kurucu Meclis’te de Av. Erol Dilek’i görüyoruz Yahudi cemaatinden. Dilek, 1957’de CHP’den aday olup seçilememiş. Son Yahudi milletvekili ise yukarıda adını andığımız Kamhi.

Yahudi cemaatinden aday olup da seçilemeyenler de var çeşitli partilerden ve bunların içinden basından tanıdığımız ünlü bir isim de söz konusu; Milliyet’te çok uzun zamandır dış politika yazan Sami Kohen. 1961’de CHP’den aday olmuş ancak seçilememişti Kohen.

RUM MİLLETVEKİLLERİMİZ

Atatürk ve İnönü’lü CHP tek parti döneminde Dr. Nikola Toptaş, Av. İstimat Zihni ile Av. Mihail Kayaoğlu ve Dr. Miko Fakaleçi’yi görüyoruz Rum milletevkili olarak. Onlara DP’den seçilen Hıristaki Yuvanidis ve Haleko Hacopolo ekleniyor 1950’lerde.

ERMENİ MİLLETVEKİLLERİMİZ

Atatürk döneminde Berç Türker var. DP döneminde ise Dr. Andre Vahram, Dr. Zakar Tarver, Mıgırdiç Şellefyan. Vahram, Yassıada’ya gitmiş. Bir de senatör var DP’li; Berç Turan.

YİNE OLABİLİR

Aslında 2015 genel seçimlerinde nüfusları iyice azalmış olsa da azınlıklar arasındaki seçmenlerin, CHP’nin azınlıklardan bir simayı TBMM’ye göndermesi pek de iyi olur. Irk, din, mezhep farkı gözetmeyen ve bu temelde ulusal birliğin güvencesi olan CHP hem azınlıklarla tarihindeki güven bunalımını çözer böylece hem de ülkemize ve dünyaya güzel bir mesaj verir. Hatta CHP her dönem farklı bir azınlıklar mensubunu Meclis’e taşıyabilir. Bir dönem Ermeni, bir dönem Yahudi, bir dönem Rum… Lozan Anlaşması’nda azınlıklar statüsünde yer almayan Süryani yurttaşlarımız da Meclis’te temsil edilebilir aynı şekilde.

Bu fikre “Neden olmasın?” diyeceklerin oldukça çok olacağını hissediyorum ve muhtemelen bu önerim yankı bulacak, tartışılacaktır. Hırant Dink’in eşi Rakel Dink örneğin; CHP’nin milletvekili adayı olsa nasıl olurdu? Ya da başka bir Ermeni yurttaşımız… Hem de 1915’te yaşananların yüzüncü yılında…

M. Ayhan Kara

Odatv.com