Aysel Kılıç Karslı, "Vartanuş`un Ali`si" adlı eserinde babaannesi Vartanuş ile babası Ali`nin öyküsünü anlatıyor.

Vartanuş, Arapgir`in Zohrap köyünde yaşayan bir Ermeni ailesinin kızıdır. O gün düğün günüdür, evlenecektir, gelin odasında çeyizlerine bakarken dışarıdan birtakım sesler gelir, ansızın kapı tekmelenerek açılır, içeri dalan Osmanlı askerleri Vartanuş`u kolundan tuttuğu gibi dışarı atar, çeyizleri parçalar. Düğün sona ermiş, tehcir başlamıştır. Sonradan yapılacak olanlara ilham kaynağı olan bir soykırımla sona erecek olan bir tehcirdir bu...

Türkiye tarihinin en korkunç, kanlı ve vicdansız sayfalarından birini teşkil eden Ermeni soykırımı, Karslı`nın kitabında ete kemiğe bürünerek karşımıza çıkıyor. Osmanlı`nın yönetimini filen elinde bulunduran İttihat ve Terakki Cemiyeti`nde örgütlenen Türk milliyetçileri, kurmaya karar verdikleri Türk/Müslüman/Sünni ulus devlet projesinin hayata geçirilmesi için düğmeye bastıklarında, geride her bakımdan çöküntüye uğramış bir harabe bırakacaklarının pekâlâ bilincindeydiler. Ama bu onları kanlı kararlarını uygulamaktan alıkoymadı.

Yüz binlerce insan sadece Ermeni oldukları için her şeyden habersiz yaşadıkları şehirlerden, kasabalardan ve köylerden dipçiklenerek çıkartıldı, yanlarına hiçbir şey alamadan yürümeye zorlandılar, bu ölüm yolculuğu çok büyük kısmı için daha en başında son buldu. Nice aileler paramparça oldu, bebekler, çocuklar annelerinin kollarından çekilip alındı, evlatlar babalarının gözlerinin önünde katledildi, kadınlara tecavüz edildi, pek çoğu zorla İslamlaştırıldı, evlerde hizmetçi, cariye, köle yapıldı, gerçek kimliklerinden, hayatlarından vazgeçmeye zorlandı. Sahip oldukları her şeye, katiller tarafından el konuldu.

Ardından yalanlar başladı. Ermeniler şeytanlaştırıldı, lanetlendi, egemenlerin dilinde bir küfür haline getirildi. Gerçekler tersyüz edildi, sanki Ermeniler bu topraklarda asla yaşamamış gibi davranıldı, bu toprakların binlerce yıllık kadim halkı yok sayıldı.

Aysel Kılıç Karslı`nın kitabı "Vartanuş`un Ali`si" aslında bir kabuğun kırılması, yalanlar çemberinin kırılmasıdır. Soykırım esnasında hayatta kalma karşılığında zorla kimliğini, kültürünü, inancını unutmaya zorlanan binlerce ve binlerce insanın, bunların çocuklarının, torunlarının çıkardığı güçlü bir sestir. İnkârcılığın reddidir. Daha da önemlisi, sırtında taşıdığı soykırım suçunun ağırlığı altında - kendi farkında olmasa bile - ezilen toplum için bir çıkış yoludur. Görmeyen gözlerin görmesi, kararan vicdanların aydınlanmasının imkânıdır. Topluma dayatılan ırkçılık zehrinin panzehiridir.

Kısacası, "Vartanuş`un Ali`si" mutlaka okunması gereken bir kitaptır.