Şeyhülislam, Papa’dan hilafetin kurulması için yardım istemiş

Sevr Antlaşması imzalandığı dönemde Osmanlı Devleti’nin şeyhülislamlık makamında oturan Mustafa Sabri Efendi’nin dönemin Papa’sı XI. Pius’a hilafetin tekrar inşası için mektup yazarak Vatikan’dan yardım istediği ortaya çıktı. Bu çarpıcı belge 14 Mayıs 1925 tarihini taşıyor

Milli mücadelenin karşısında en sert muhalefeti yapan, başta hilafetin kaldırılması olmak üzere Atatürk devrimlerine en büyük tepki gösteren isimlerin başında gelen Osmanlı Devleti’nin son şeyhülislamlarından Mustafa Sabri Efendi’nin hilafetin yeniden kurulması için mektup yazarak Vatikan’dan yardım istediği ortaya çıktı. Türkiye Katolik Ruhani Reisler Kurulu’nun resmi tarihçisi, kültür ataşesi ve aynı zamanda basın sözcüsü olan Dr. Rinaldo Marmara’nın Habertürk’le paylaştığı ve ilk defa yayınlanan bu çarpıcı belge, 14 Mayıs 1925 tarihini taşıyor. Daktilo ile Fransızca yazılan mektup, 3 sayfadan oluşuyor ve “Eski Şeyhülislam Mustafa Sabri” imzası var

VATİKAN GİZLİ ARŞİVLERİNDE
Vatikan gizli arşivlerinde yer alan belgenin Roma’da yazıldığının anlaşıldığını belirten Dr. Rinaldo Marmara, “Mektup, Vatikan Dışişleri Bakanı Kardinal Gasparri adına dönemin Papa’sı XI. Pius’a iletilmesi için yazılmış. Mektuptan anlaşılan, Mustafa Sabri Efendi’nin kaldırılan hilafetin yeniden inşası için Vatikan’dan yardım istediği. Bu mektup, dinler arası kardeşliği göstermesi açısından da önemli. Çünkü mektupta Mustafa Sabri Efendi, Müslümanlarla Hıristiyanlar arasında bir çatışma olmadığını, çatışmanın din ile dinsizleştirme arasında yaşandığını belirtiyor” dedi. Mustafa Sabri Efendi mektubunda, hilafet komitesi kurduklarını belirtiyor ve hilafetin yeniden kurulabilmesi için Vatikan’dan şu şekilde yardım istiyor: “Hilafet komitesi, Müslüman dünyasının çıkarları doğrultusunda yayın yapacak ve propaganda faaliyetlerinde bulunacak. Hıristiyanlarla da genel bir dayanışma içersinde bulunarak hilafet kurumunu restore etmeye çalışacaktır. Bugün Müslüman ve Hıristiyan dünyasında dini alanda çatışma yoktur. Mevcut çatışma, din ile dinsizleştirme arasındadır. Sizden Papalık makamı ile başkanı olma şerefine sahip bulunduğum bu komite arasında işbirliği sağlamanızı rica ediyorum.’’

KARDİNAL İLE GÖRÜŞMÜŞ
Peki mektuba cevap verildi mi? Mustafa Sabri Efendi Vatikan’a gidip Kardinal Gasparri’yle görüştü mü? Bu soruların yanıtını ise Mustafa Sabri Efendi’nin Romanya’dayken, General Vehib Paşa’ya yazdığı 20 Temmuz 1928 tarihli mektuptan öğreniyoruz: “Papa Hazretleri’nin Hâriciye Nâzırı Kardinal Gasparri ile görüştüm ve müsaadeleri ile Vatikan Sarayı’nı gezdim. Kardinal ile mülakat esnasında bir aralık kendisinin bacağını bacağının üzerine koyarak oturduğuna dikkat ettim ve bunu şark adabımuaşeretince biraz garip bulduğum için ben de öyle bir vaziyet almak lüzumunu duydum.’’

VATANDAŞLIKTAN ÇIKARILMIŞTI
MUSTAFA Sabri Efendi, Ermeni tehciri sırasında ihmali bulunduğu gerekçesiyle idam edilen Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey’in ölüm fetvasını da veren isimdi. Vahideddin ve Damat Ferid döneminde toplam 9 ay şeyhülislamlık yapan Mustafa Sabri Efendi, Cumhuriyet’in kurulmasından sonra TBMM tarafından vatandaşlıktan çıkarılmıştı