Komşularımız İran ve Ermenistan'ın ilişkileri çok iyi düzeyde seyrediyor.

Bu ilişkiler güçlü, yakın ve derin olarak nitelenebilir. İki ülke liderleri, bu ilişkileri daha da ileri seviyelere ulaştırmak için sık aralıklarla birbirlerini ziyaret ediyorlar, yüz yüze görüşüyorlar.

Nitekim, bu çerçevede en son İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, bu ay başlarında Erivan'ı günübirlik ziyaret edecekti. Ne var ki, 6 Haziran günü yapılacağı çok önceden ilan edilen ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın geçen martta Tahran'a yaptığı ziyaretin karşılığı olarak takdim edilen bu ziyaret son anda iptal edilirken iptal sebebi tam anlamıyla açıklığa kavuşmadı.

İptal sebebi konusunda Sarkisyan'ın basın müşaviri Arzumanyan, iptal kararının karşılıklı mutabakat sonucu alındığını, ziyaretin daha uygun bir zamanda yapılacağını duyururken Ahmedinejad'ın sözcüsü Hasan Salihi ise Ermeni tarafının ziyaret sırasında imzalanacak belgeleri hazırlamadığını, iptal sebebi olarak göstermeyi tercih etmiş bulunuyor. Bu belgeler hangi belgeler, neyi ihtiva ediyorlar, doğrusu bilinmiyor. Bu konuda medyada herhangi bir ipucu yok. Bu bakımdan ancak zaman içinde bunların mahiyeti öğrenilebilir. Tabii bu da muhtemel açıklama ya da sızmalara bağlı. Bunlar olmadığı takdirde bu konudaki bilgimiz sadece tahminden ibaret kalabilir.

Esasen bu konuda tahminler de yapılıyor. Özellikle Ermeni gözlemciler ve analizciler, İran tarafının açıklamasından fazla tatmin olmuş değiller. Bunlardan bazıları Ahmedinejad'ın ülke içinde kendisiyle ilgili problemler yüzünden ülkeyi bir günlüğüne de olsa terk etmek istemediğine işaret ederlerken bazıları da İran tarafının ziyaretin hemen öncesinde ziyarette ele alınmak üzere Ermeni tarafına ilettiği birtakım konularda karar vermek için Erivan'ın zamana ihtiyaç duymasını iptal sebebi olarak görüyorlar.

Bu konular neler henüz bilinmiyor. Ancak bu konuda da tahminler yok değil. Bazıları bu konuları doğrudan Karabağ meselesi ile ilişkilendiriyorlar. Bunlar bu ay sonlarında Tataristan'ın başkenti Kazan'da yapılacak Karabağ Zirvesi öncesi İran'ın bu zirvede ortaya çıkabilecek yeni gelişmelerden endişe ettiği, bunların kendisi aleyhine olabileceği mülahazalarıyla Ermeni tarafından zirve öncesi bazı taahhütler talep ettiği şeklinde tahminler yürütüyorlar.

Bu tahminlerin özü de İran'ın Karabağ meselesinde bugün var olan statükonun değişmesine karşı olduğu, bunun değişmesinin kendisinin bölgesel ağırlığını ve varlığını etkileyebileceğinde odaklanıyor. Bunun da ötesinde İran'ın Karabağ meselesinin bir şekilde Kazan'da çözüme kavuşması halinde Karabağ ve civarına konuşlandırılacağı öteden beri söylenen barış gücü ve bu gücün içinde yer alacağı zikredilen Amerikan ya da NATO gücüne karşı olmasından son derece kaygı duyduğu da ileri sürülüyor. Esasen, İran, muhtemel bir çözümde Batılı barış gücünü bölgede görmek istemiyor. Bunu da defaaten açıklamış bulunuyor. Ayrıca bizzat kendisi de öteden beri taraflar arasında arabuluculuk rolü oynamayı da arzu ediyor. Karabağ meselesine bakışı da Sarkisyan tarafından 'dengeli' bulunuyor ve övülüyor. Bunu da burada belirtmiş olalım.

25 Haziran günü Minsk Grubu'nun önderliğinde Kazan'da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın bir araya gelecekleri Karabağ Zirvesi, bugünden bu meselenin çözümü için 'son şans' olarak görülüyor. Hatta Aliyev'in bile konuya böyle baktığı söyleniyor. Zirve esasen büyük ölçüde Rus lider Dmitri Medvedev'in girişimleri ve konuya çok önem vermesi sebebiyle gerçekleşme aşamasına gelmiş bulunuyor. Medvedev, tarafları 5 yıl önce ele alınan 'temel ilkeler' esası üzerinde anlaştırmaya gayret ediyor. Fransa ve Amerika da bunu destekliyorlar.

Söz konusu 'temel ilkeler' ise esasta Karabağ'ı terk etmek zorunda kalan ya da terk ettirilen Azeri nüfusun bölgeye geri dönmesi, Karabağ'a geçici öz yönetim statüsü tanınması, Ermeni güçlerin Ermeni işgali altındaki diğer Azeri topraklarından geri çekilmesi ve diğer konuları ihtiva ediyor. Kazan'da taraflar 'temel ilkeler'de mutabakat sağlayabilirler mi, önceden söylenmesi elbette çok zor. Bu zirve belki de meselenin barışçı çözümü için son şans, son umut olarak da görülebilir. Türkiye'nin de iyi takip etmek zorunda olduğu Kazan Zirvesi öncesinde bugün aklımıza işte bunlar gelmiş bulunuyor.