Bilenler bilir, klasik müziğimiz, meşk edilerek aktarılırdı ustalardan genç hanende ve sazendelere. Bir başka ifadeyle, nota kullanılmazdı. Yaygın biçimde kullanılan ilk nota sistemini kuran Dede Efendi’nin öğrencisi Ermeni müzisyen Hampartzum Limonciyan’dı. ‘Baba Hampartzum’ da denilen ünlü müzisyen, 200 yıl sonra bir albüm ve sergi ile hatırlanıyor.

BEŞİKTAŞ Mevlevihânesi’nde Hammamizâde İsmail Dede Efendi’den klasik müzik meşk ederken fark etmişti aslında durumda bir tuhaflık olduğunu. Çünkü, hocası, gözlerini kapatıp karşısında oturuyor ve eserleri kendisine tekrar ettiriyordu. Bu eserlerin hiçbirinin kayıtlı olmaması dehşete düşürmüştü genç talebeyi. Bu dehşet, kendi adıyla anılan bir nota sistemi kurmaya ve bu sistem aracılığıyla klasik müziğin en önemli eserlerini kayıt altına almaya kadar götürecekti onu.
İsmi Hampartsum (Hamparsum) Limonciyan’dı. Klasik müziğin hem Doğusuna hem de Batısına bir hayli âşinaydı. Zaten bu nedenle dikkatini çekmişti Dede Efendi’nin. Kurduğu nota sistemi, Donizetti İstanbul’a gelip de Batı müziğinde kullanılan notaları tanıtana kadar kullanılacak ve böylece pek çok eseri kaybolmaktan kurtarılacaktı.
200 yıl sonra iki albüm
İşte 1768-1839 yılları arasında yaşayan bu ünlü Ermeni müzisyen, 200 yıl sonra Kalan Müzik tarafından yayınlanan bir müzik albümü ve arşiv sergisi ile anılıyor. Danışmanlığını Peder Krikor Damatyan, müzikolog Aram Kerovpyan ve Beyoğlu Üç Horan Kilisesi Başmugannisi Nişan Çalgıcıyan’ın üstlendiği “Sesin Bekçisi: Hampartzum Notası” başlıklı proje, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti’nin son faaliyetlerinden birisi olarak da dikkat çekiyor. Proje, Beyoğlu Üç Horan Kilisesi Naregyan Salonu’nda kamuoyuna tanıtıldı.
Çeşitli kaynaklardan derlenen belgelerle oluşturulan sergi, ünlü müzisyen Hampartzum’un hayatını, notanın doğum serüvenini ve kullanım alanlarını gözler önüne seriyor. Kalan Müzik tarafından hazırlanan albümde ise iki CD bulunuyor. Bu CD’lerin ilkinde Hampartzum notasyonunun mimarı “Baba Hampartzum” tarafından kayda alınan Ermeni kilisesinin sevilen şaraganlar’ından (ilâhi) örnekler yer alıyor. İkinci CD’de ise bugün varlığından çok az sayıda kişinin haberdar olduğu Hampartzum besteleri bir araya getirilmiş.

Mevlevihane ve kilisede eğitim gördü

1768’DE İstanbul’da doğan Hampartzum Limonciyan, devrin geleneklerine uygun olarak hem kilisede, hem de mevlevihanede eğitim gördü. Kendisi de, daha sonra Ermeni kiliselerinde koro ve ilâhi dersleri verirken, bir yandan da Beşiktaş Mevlevihanesi’n-de Dede Efendi’den klasik müzik meşk etti. Hocası Dede Efendi vasıtasıyla, kendisi de bir Mevlevi ve aynı zamanda bestekâr olan Padişah III. Selim’in huzuruna kabul edildi. Oluşturduğu nota sistemi, Dede Efendi tarafından çok beğenildi. 1839’da, yani Tanzimat Fermanı’nın okunduğu yıl Hasköy’de vefat etti.