Iran Ermenileri - 2

IRAN-ERMENISTAN ILISKILERINDE ÖNEMLI BIR NOKTA:DOGALGAZ BORU HATTI

1994 yilinda Iran’in Ermenistan Büyükelçiligi açilmis ve bu göreve Nikkar Isfahani Erivan Büyükelçisi olarak getirilmistir. Ermenilerin Iran Büyükelçiligi görevinde ise Gegam Garibciyan bulunmaktadir. Bu tarihten itibaren birçok siyasi parti, parlamento ve ekonomi heyeti Tahran-Erivan arasinda mekik dokumustur.

Boru hattinin projesi ise ilk olarak 1992’de görüsülmüs ve 1995 yilinda insaatin anlasmasi imzalanmistir. Anlasmaya göre boru hattinin uzunlugu 141 kilometre olacak, bunun 41 kilometresi Ermenistan üzerinden 100 kilometresi ise Iran üzerinden geçecektir.

Anlasmanin 20 yil süreyle yapildigi belirtilirken bu süre zarfinda Ermenistan yilda 1-1.1 milyar m3 olmak üzere toplam 36 milyar m3 gaz almis olacaktir. Boru hattinin insasi için gerekli miktarin 90-100 milyon dolarlik kismin Ermenistan, 120 milyon dolara kadar olan kisminin Iran tarafindan karsilanacagi ve Ermenistan’in alacagi gazin karsiligini ürettigi elektrikle ödeyecegi gelen haberler arasindadir.

12-13 Nisan 2004’te Ermenistan’in Disisleri Bakani Vartan Oskanyan Tahran’a resmi bir gezi düzenlemis ve resmi gezinin önemli bir gündemi de boru hattinin gelecegi olmustur. Oskanyan, “Her iki ülke içinde hiçbir siyasi problem görünmemektedir. Iki ülkeyi de daha iyi iliskilere dogru götürecek olan boru hattinin insaat tarihi belirlendi ve bu konu bölgede büyük bir önem tasimaktadir” demistir.

Ermeni gazetesi AZG’de yayinlanan en son haberde ise 1 Ocak 2007’den itibaren Ermenistan’a Iran gazi verilmeye baslanacagi haberi yer almaktadir.12 yildir müzakereleri süren Iran-Ermenistan gaz boru hattinin insaasi için anlasma 13 Mayis’ta Ermenistan Enerji Bakani Armen Movsisyan ve Iran Petrol ve Gaz Bakani Bijan Zandane tarafindan imzalanmistir.

Ermenistan’in Iran Büyükelçisi Gegam Garibciyan, Iran-Ermenistan gaz boru hattinin çok yakinda hayata geçirileceginin sinyallerini vermistir.

Iran Enerji Bakani Zangane ise 13 Nisan 2004’te Tahran Times gazetesine boru hatti anlasmasinin hazir oldugu demecini vermistir. Zangane’a göre, ilk etapta Iran Ermenistan’a yillik 500 milyon metre küp gaz ile destekleyecek. Gazin miktari zamanla artacak ve yillik 1.5 milyar metre küpe ulasacak. Bu da Ermenistan’da ihtiyaç duyulan gerekli gazin bu boru hatlariyla pompalanacagi anlamina gelmektedir.

Boru hattinin Iran topraklarinda kalan kismi için gerekli olan 80 ile100 milyon dolari Iran Ulusal Gaz Ihraç Kurumu’nun karsilayacagi tahmin edilmektedir.

Ekonomik öneminin yani sira boru hattin insaati bölgede politik ve bölgesel öneme de sahip olacaktir. Iran Devlet Bakani Yardimcisi Muhammed Riza Aref ile yaptigi görüsmesinde Oskanyan, Iran’in bölgede Türkiye’den farkli olarak güç dengesi oldugunu savunmustur. Oskanyan “Bölgesel süreçte Iran’la daha fazla iliski içinde olmak istiyoruz ve Iran-Ermenistan gaz boru hatti Iran’in agirligini bölgede daha da arttiracaktir” demistir.

ERMENISTAN-IRAN ARASINDA IMZALANAN ANLASMALAR

1.Ekonomi-Yardimlasma ve Dayanisma Anlasmasi
2.Bankacilik Anlasmasi
3.Aras Nehri üzerinde Köprü Insaati Anlasmasi
4.Gümrük Anlasmasi
5.PTT, Iletisim Anlasmasi
6.Tahran-Erivan arasi Düzenli Uçak Seferleri Anlasmasi
7.Iran’dan Ermenistan’a Yiyecek, Içecek Gönderme Anlasmasi
8.Iran Madencilik Bankasi-Ermenistan Sanayi Bankasi Anlasmasi
9.Ticaret Bakanliklari Arasinda Yapilan Anlasmalar
10.Turizm Bakanliklari Arasinda Yapilan Anlasmalar
11.Ulasim Bakanliklari Arasinda Yapilan Anlasmalar
12.Gümrük Bakanliklari Arasinda Yapilan Anlasma
13.Iran Petrol Bakanligi ile Ermenistan Enerji Bakanligi Arasinda Yapilan Anlasma
14.Iran-Ermenistan PTT Anlasmasi

28 Aralik 1996’da Iki Devlet Arasinda Kurulmasina Karar Verilen Komiteler:

1.Enerji (dogal gaz) Ihracati Komitesi
2.Gümrük Komitesi
3.Posta Komitesi
4.Ticaret Komitesi
5.Ulasim Komitesi


IRAN’DAKI ERMENILERIN DINI GRUPLARI

Bugün Iran Islam Cumhuriyetinde, Iran Ermenilerinin aktif ve yari aktif toplam 200 kilisesi bulunmaktadir.

Iran’daki Ermenilerin inançlari Hiristiyanlik çatisi altinda farkli mezheplere ayrilmaktadir. Gregoryen’lerin çogunlukta oldugu Iran’da Ortodokslar ise ikinci sirada yer almaktadir. Bunlarin yani sira Protestanlar, Cumartesine inananlar, Kremlitler de Iran’daki Ermeni mezhepleri arasindadir.

Iran’da ayrica Kutsal Patrikhaneler (Halifegeri)de bulunmaktadir. Bunlar arasinda özellikle Tahran Patrikhanesi ve Isfahan Patrikhanesi 110 kiliseyle faaliyetlerini devam ettirmektedir. Iran’daki bir diger patrikhane olan Azerbaycan Patrikhanesi ise özellikle Kazvin, Rest, Enzeli, Hemedan ve Meshed gibi yerlesim merkezlerinde toplam 13 kilise ile faaliyet göstermektedir.
Ermeniler’in Culfa’da 12 Gregoryen kilisesi ve bir katedralleri bulunmaktadir. Culfa bölgesindeki 60 aile Gregoryen kilisesine baglidir. 20 aile ise Katolik, 10 aile de Anglikan kilisesine baglidir.

Gregoryen’lerin Iran ve Hindistan Piskoposu Ermenistan’da Eçmiadzin’de bulunmaktadir. Fakat bazi sinirlamalar ve politik sartlardan dolayi herhangi bir baglanti saglanamamaktadir. Papazlarin büyük çogunlugunun geçmiste burada yasamis olmasina ragmen su anda Culfa’da 8 papaz bulunmaktadir. Bu rakam da Iran’daki kilise basina bir papaz bile düsmedigini göstermektedir. Her bir papaz birden fazla kiliseyle görevlendirilmektedir. Katedrallerin dahi kendilerine ait bir papazlari bulunmamaktadir.

ASAM-Ermeni Arastirmalari Enstitüsü
Yildiz DEVECI-Asistan