Karagözyan Ailesi

Karagözyanların kökleri kimi tarihçilere göre Van’a, kimilerine göre ise Eğin’e dayanmaktadır. Ailenin bilinen en eski ferdi olan Hovhannes Ağa Karagözyan, İstanbul’a yerleştikten sonra basmacı Bedros Acemoğlu ile çalışarak zengin olmuştur. Hovhannes Karagözyan’ın Negdar, Nazaret, Yelmone, Krikor, Eftik, Püzant, Dikran, Garabed ve Hovsep adlı 9 çocuğundan en ünlüsü olan Dikran Karagözyan 1834’te İstanbul’un Musalla semtinde dünyaya gelir. Diğer erkek kardeşleri ile Kumkapı’daki Mayr Varjaran’da (günümüzde Bezciyan İlköğretim Okulu) kardeşi Garabed’le kurdukları ticaret ve sarraflık merkezi ile kısa zamanda uluslararası piyasaya açılmışlar, Manchester, Tebriz gibi önemli merkezlerde şubeler açmışlardır. 1896’da ölen Dikran Karagözyan’ın sosyal hayata kapalı olmasına karşın, kardeşleri sosyal hayatla sürekli iç içe olurlar. Krikor Karagözyan 1870’ten itibaren Ermeni Patrikliği Cismani Meclis üyeliği, Beyoğlu Surp Yerrortutyun Kilisesi Akarlar Komisyonu veznedarlığı, Merkezi Borçlar Komisyonu üyeliğinde bulunur. Asıl mesleği sarraflık olan Krikor Karagözyan, yıllar boyu silahlı kuvvetlere ve Bahriye Nezareti’ne verdiği hizmetlerden ötürü devlet tarafından mütemayiz, rütbesi ile birinci dereceden Mecidiye ve üçüncü dereceden Osmaniye nişanları ile onurlandırılır.

Garabed Karagözyan ile Beyoğlu Akar Gelirleri ve Borçlar Komisyonu üyeliğinin dışında, Genel Meclis üçüncü başkanlığı, Taşra Komisyonu ve Cismani Meclis üyeliği görevlerinde bulunur.

Karagözyan kardeşlerden Püzant, Krikor ve Dikran evlenmeden ölürler. Nazaret (1818-1887) ise evlenerek Takvor, Yetvart, Azniv ve Aram adlı 4 çocuk sahibi olur. Bunlardan Takvor Karagözyan (1867-1918) Berberyan Okulu’nda öğrenim gördükten sonra, kardeşi Yetvart’la bir banka kurar. 1894’te Esayan Okulu Eğitim Komisyonu üyeliğine, 1895’te Beyoğlu Ermeni Kiliseleri Yönetim Kurulu veznedarlığına seçilir.

Yetvart Karagözyan (1870-1945) Robert Kolej’de öğrenimini tamamladıktan sonra sarraflığa atılır. Yürüttüğü sosyal görevler arasında Yardım Komisyonu, Getronagan Okulu Vakıf Yönetim Kurulu üyelikleri sayılabilir. Galata’daki Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi Muganniler Heyeti’nin kurucularındandır. Genel Meclis üyesi olarak gerek yönetimde, gerekse komisyonlarda görev alır. AGBU (Armenian General Benevolent Union) İstanbul şubesi başkanlığı ve Karagözyan vasiyetinin gerçekleşmesi ve yetimhanesinin kuruluş tarihinden itibaren okul kuruculuğu, Veraset Komisyonu ve vakıf yönetiminde görev alır. Aram Karagözyan ise araştırma ve dilbilim üzerine makaleler yazar. Ailenin tüm bireylerinin ilgilendiği ticaretin yanında, sosyal etkinlik olarak da Kalfayan Kız Yetimhanesi’nin yönetiminde görev alır.

Garabet Karagözyan, Sırpuhi Papazyan’la evlenerek Arşag ve Mihran adlı 2 çocuk sahibi olur. Robert Kolej’de öğrenim gören kardeşlerden Arşag, Sanasaryan Vakfı veznedarlığı, Cismani Meclis üyeliği, Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Yönetim Kurulu yazmanlığı, AGBU Yönetim Kurulu başkanlığı görevlerinde bulunur. Mihran Karagözyan ise 14 yaşında yitirdiği oğlu Howard’ın anısına 1922’de İstanbul’da “Howard Karagözyan Home”u kurar. Bu kuruluş daha sonra Fransa’ya taşınır. Mihran Karagözyan da AGBU Yönetim Kurulu veznedarlığı görevinde bulunur.

Karagözyan kardeşlerin en küçüğü olan Hovsep Ağa, Ağavni Antreasyan’la evlenerek 4 çocuk sahibi olur. Bunlardan Sarkis Karagözyan, Kalfayan Kız Yetimhanesi’ne Yardım Komisyonu üyesi ve Karagözyan Yetimhanesi Yönetim Kurulu şeref üyeliği görevlerinde bulunur.

Nazaret, Garabet, Krikor, Hovsep ve Dikran Karagözyanlar, genç yaşta ölen kardeşleri Püzant’ın anısına, aile mirasından onun payı ile bir ticaret okulu kurmayı planlarlar. 1874’te başlayan bu çalışmalar için Patrik Hasköylü II.Nerses Varjabedyan’ın da yardımları ile gerekli tüm işlemler yürütülür. Taksim’deki eski Ermeni Mezarlığı’nda bu iş için bir yer tahsis edilmesi konusunda izin alınır. Ancak Garabed ve hemen sonra Nazaret Karagözyan’ın ölümü, okulun kuruluşunu geciktirir. Olay uzun süre sürüncemede kaldıktan sonra, Dikran Karagözyan’ın ölümü (1896) ile bir kez daha gündeme gelir. Avukat Hagop Hagopyan tarafından Patrik İstanbullu III. Madteos İzmirliyan’a bir vasiyetname sunulur. Bu Dikran Karagözyan’ın sağlığında (1891) hazırladığı, fakat tümüyle gizli tuttuğu belge ile olay güncellik kazanır. Dikran Karagözyan kendi maddi varlığının üçte birini bir ticaret okulunun kuruluşu ve geleceği için vasiyet eder. Uzun görüşmeler sonunda ticaret okulu yerine bir yetimhane kurulmasına karar verilir.
Yedikule’deki Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi toprakları üzerinde veya Üsküdar’daki Balyan Vakfı’na ait topraklarda kurulması kararlaştırılan yetimhane, Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’nin yetimhanesinin bir devamı olacaktı.

Bu yönde yapılan çalışmaların başında gayrimenkullerin alımı gelir. Yetimhane binası için ise yıllar sonra bugün Şişli İlçesi Abide-i Hürriyet Caddesi No.228/1’de bulunan ve bir hastane için inşa edilen bina satın alınır. 1913’te açılan Karagözyan Yetimhanesi, ailenin bırakmış olduğu en kalıcı eserdir. Aynı yıl Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Surp Hagop Yetimhanesi’nden getirilen 100’ü aşkın yetimle açılan okul, bu nedenle Surp Hagop Yetimhanesi’nin bir devamı olarak görülmektedir. Rus asıllı Doktor Pleskof tarafından hastane olarak yaptırılan bina, satın alındıktan sonra Mimar Avedis ve Sarkis Pekmezyan tarafından okul binasına dönüştürülmüştür. 7 Eylül 1913’te eğitim ve öğretime başlayan, 29 Kasım 1913’te ise resmi açılış töreni yapılan Karagözyan Yetimhanesi, 90 yıldır hizmet vermektedir.

Bibl. T.Azadyan, Huşamadyan Karagözyan Vorpanotzi (Karagözyan Yetimhanesi Tarihçesi), İst., 1949; M.Ormanyan, Azkabadum, III, Kudüs, 1927

Lraper