Surp Zadik (Paskalya Yortusu) Ne Zaman Kutlanır?

Surp Zadik Yortusu’nun kutlama tarihi İznik Konsili’nde alınan karar doğrultusunda belirlenir. Buna göre ilkbahar ekinoksu, yani gece ile gündüzün eşit olduğu 21 Mart ertesinde izlenen dolunayı takip eden Pazar günü Surp Zadik kutlama tarihi olarak belirlenir.

Kilise takvimimize göre en erken Surp Zadik kutlaması 22 Mart tarihine rastlar.

Eğer Mart ayında izlenen dolunay 21 Mart tarihi öncesine rastlarsa, Surp Zadik kutlama tarihi Nisan ayı içinde izlenen dolunaya göre tespit edilir. Buna bağlı olarak kilise takvimimize göre en geç Surp Zadik kutlaması 25 Nisan tarihine rastlar.

Bu iki açıklama doğrultusunda kilise takvimimize göre Surp Zadik kutlama tarihi 22 Mart ve 25 Nisan tarihleri arasında değişkenlik arzeder.

MİLADİ TAKVİM SİSTEMLERİ ARASINDAKİ FARK NEREDEN KAYNAKLANIYOR?

Miladi takvim sisteminde iki farklı takvim kullanılmakta.

A. Jülyen Takvimi
B. Gregoryen Takvimi

A. Jülyen Takvim sistemi Jül Sezar’ın ismini taşır.
Kilise takvim sistemleri arasında Eski Takvim olarak bilinir.
M.Ö. 45 yılında Jül Sezar’ın öncülüğüyle yapılan çalışmayla takvim sistemi yenilendi. Buna göre yıl 365 gün 6 saat süreli olarak tespit edildi. Dört yılda bir 6 saatlerin toplanmasıyla bir gün ilave edilerek Şubat ayına eklendi ve yıl 366 gün süreli olarak tespit edildi. 366 gün süreli yıllara “artık yıl” diyoruz. Ermenice “Nahanç Dari”.

B. Gregoryen Takvimi Papa XIII. Gregorius’un ismini taşır. Bu takvim sistemi 1582 yılında yapılan bir düzenleme sonucunda kullanılmaya başlamıştır.
Papa XIII. Gregorius bu düzenlemeyi yapmayı neden lüzumlu gördü?
XVI. Yüzyılda Jülyen takvim sisteminde ilkbahar ekinoksu yani gece gündüz eşitliği 21 Mart yerine 11 Mart tarihine rastlamıştı. Dolayısıyla da Surp Zadik kutlama tarihinde bir sorun ortaya çıkmıştı. Papa XIII. Gregorius takvim uzmanlarıyla yaptığı çalışmalar sonucunda 4 Ekim 1582 Perşembe gününün ertesini 15 Ekim Cuma olarak tespit ettirdi.

Bu takvim sisteminde de yıl 365 gün 6 saat sürelidir. Dört yılda bir 6 saatlerin toplanmasıyla bir gün ilave edilerek Şubat ayına eklenir ve yıl 366 gün sürelidir. 366 gün süreli yıllar “artık yıl” , Ermenice “Nahanç Dari” olarak adlandırılır.
Bu takvim sisteminde 400e doğru olarak bölünebilen asırlar “artık yıl” olarak adlandırılır. 400e tam bölünmeyen asırlar 4e tam bölünebildikleri halde “artık yıl” olmazlar. Örneğin 2000 yılı “artık yıl”dır. 2100 “artık yıl” değildir.

Buna göre Jülyen (Eski Takvim) ve Gregoryen (Yeni Takvim) arasında 1900 yılından itibaren 13 günlük bir fark vardır.

SURP ZADİK KUTLAMA TARİHLERİ ARASINDAKİ FARK NEREDEN KAYNAKLANIYOR?

Jülyen takvim sistemine göre İznik Konsili’nde kabul edilen prensip doğrultusunda yapılan hesaplamalarla Surp Zadik kutlama tarihi belirlenir.

Gregoryen Takvim sistemine göre yine İznik Konsili’nde kabul edilen prensip doğrultusunda yapılan hesaplamalarla Surp Zadik kutlama tarihi belirlenir.

Fakat Surp Zadik yortusu kutlama tarihlerini Jülyen Takvim’e göre tespit edenler aynı zamanda günlük yaşamlarında Gregoryen Takvimi’ni kullanmaktalar.

Dolayısıyla Jülyen Takvimi’ne göre yapılan tespitle belirlenen Surp Zadik kutlama tarihi üzerine, günümüz için geçerli olan 13 günlük fark dikkate alınarak bulunan tarihe ilave edilir. Bulunan bu tarih bazen Gregoryen Takvim’e göre tespit edilen tarihle eşleşir. Bazen bir haftalık, bazen de beş haftalık bir fark oluşur.

Örnek vermek gerekirse 2017 yılında Jülyen Takvim’e göre Surp Zadik kutlama tarihi 3 Nisan olarak tespit edilmişti. Bu tarihin Gregoryen takvimindeki karşılığı 3+13= 16 Nisan Gregoryen Takvimi’ne göre tespit edilmiş Surp Zadik kutlama tarihiyle eşleşiyordu.

Dolayısıyla her iki takvimi kullanan kiliseler aynı tarihte Surp Zadik kutlamış oluyorlardı.

2019 yılında
Jülyen Takvimi’ne göre Surp Zadik kutlama tarihi 15 Nisan olarak tespit edilmiştir. Bu tarihin Gregoryen takvimindeki karşılığı 15+13= 28 Nisan tarihidir.

Gregoryen Takvimi’ne göre Surp Zadik kutlama tarihi 21 Nisan olarak tespit edilmiştir.

Dolayısıyla iki farklı takvim sistemini kullanan kiliseler Surp Zadik yortusunu bir hafta arayla kutlayacaklar.

Yayına Hazırlayan:
KD. PEDER KRİKOR DAMADYAN

Yararlanılan kaynaklar.
1. Ormanyan, Patrik Mağakya; “Hayots Yegeğetsi” (Ermeni Kilisesi); İstanbul, 2018.
2. Saraydaryan, Kevork Başepiskopos; “Domarakidutyan Tasıntatsk” (Takvim Bilimi Dersleri)
3. “Donatsuyts”
4. Unat, Faik Reşit; “Hicri Tarihleri Miladi Tarihe çevirme Kılavuzu”; Ankara; 1974.
5. “Jamangn u Domarı” (Zaman ve Takvim); Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi 1900 yılı almanağı, İstanbul, 1900.
6. “Domarakidagan” (Takvim Bilimi ile ilgili); Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi 1910 yılı almanağı, İstanbul, 1900.