ABD`de 104 Yıl Öncesine Ait Kürtçe Müzik Kaydı BulunduTarih : 28 Ağustos 2020 ¦ Gösterim : 1.516

Diyarbakırlı araştırmacı Zeynep Yaş, Osmanlı dönemine ait içerisinde Kürtçe, Süryanice, Ermenice ve Türkçe makam müziklerinin olduğu kayıtlara ulaştı. Kürt folklörü ve müziği üzerine uzun yıllardır araştırmalar yapan ve bu alanda birçok esere imza atan Yaş, ulaştığı kayıtların ABD`de bir arşivde bulunduğunu ve 1893`lerde Osmanlı topraklarından Amerika`ya giden ilk Ermeni ve Süryaniler tarafından kaydedilen müzikler olduğunu söyledi. Ulaştığı müziklerin Amerika`ya giden ilk Ermeni ve Süryaniler tarafından kaydedildiğini ve Osmanlı diasporasındaki ilk müzik kayıtları olma niteliği taşıdığını söyleyen Yaş, müziklerin aynı zamanda Mezopotamya dillerinin ilk makam kayıtları sayılabileceklerini de sözlerine ekledi. Yaş ulaştığı müziklerde, Kürtçe, Türkçe, Ermenice, Arapça, Rumca eserlerin çoğunlukla keman, kanun, piyano ve darbuka gibi enstrümanlar eşliğinde kaydedildiğini belirtiyor. KAYITLAR ABD`DE ARŞİVDE BBCTürkçe`de yer alan habere göre; Kökleri Anadolu ve Mezopotamya`ya dayanan Kürtçe, Türkçe ve Ermenice 100`den fazla kayıt, şu an Amerika Birleşik Devletleri`nde (ABD) bir arşivde bulunuyor. Kayıtların ortaya çıkması, ABD`de Süryani tarihi ile ilgili çalışmalar yapan tarihçi Mehmet Şimşek`in araştırması sayesinde oluyor. Şimşek Diyarbakır Keldanilerini araştırırken, Amerika`da yaşamış olan Diyarbakır Süryanilerden Kosrof Malool üzerinde araştırma yaparken, onun aynı zamanda ses sanatçısı olduğunu öğreniyor ve Yaş`ın müzik incelemelerinden haberdar olan Şimşek, onunla Malool`un ABD`de ses kayıtları olduğunu bilgisini paylaşıyor. Zeynep Yaş da bunun üzerine, sanatçı Kosrof Malool ve Diyarbakır`dan ABD`ye giden ilk Ermeni ve Süryanilerle ile ilgili araştırmalarını sürdürürken, taş plaklara yapılan bu ilk kayıtlara dair önemli bilgilere ulaşıyor. Yaş, araştırmaları sonucunda, hem Malool`un başka kayıtlarına, hem de farklı sanatçılar tarafından 1909-1929 yılları arasında yapılmış Kürtçe, Türkçe, Ermenice, Asurice, Arapça eserlerin olduğu farklı ses kayıtlarına ulaşıyor. Yaş, ses kayıtlarının 1900`lerin başında Colombia, Polyphon, Baidaphon, Odeon, Sodwa, His Master`s Voice gibi Amerikan, İngiliz ve Fransız plak şirketleri tarafından İstanbul, Bağdat, Musul, Halep, Kahire, Tahran gibi yerlerde yapılmaya başlandığını belirtiyor. Plak şirketlerinin bu kentlere gelişi, Mezopotamya müziğinin kayıt altına alınması ve dönemin toplumsal yapısının anlaşılması anlamında önemli. 1881 yılında Diyarbakır`da doğan ve 1900`lü yılların başında Musul`a giden Kosrof Malool, Diyarbakır`a ait Diyarbekir Küçeleri, Çemê Sînanîkê, Şivanê Kurd gibi eserler kaydetmiş. Zeynep, Süryani bir manav olan ve evde çocukları ile Süryanice konuşan Malool`un Türkçe ve Kürtçe şarkılar söylerken neden ana diliyle şarkılar söylemediğini merak ettiğini anlatıyor: Bu kayıtlarda görmedik ama belki başka ses kayıtları vardır. Bu çalışmayla başka seslerin izini bulmayı umuyorum. MEZOPOTAMYA`NIN İLK MAKAM KAYITLARI` Araştırmacı Zeynep Yaş şöyle devam ediyor: Aslında 1890`lar sonrasında, İstibdat döneminde Abdulhamit zamanında bazı ses kayıtlarının oluşturulduğu biliniyor ama Anadolu`dan Amerika`ya giden bu diaspora grubunun Türkçe, Kürtçe ve Ermenice kayıtları, Mezopotamya`nın ilk makam kayıtları sayılır. ABD`de Colombia Plak adlı şirket, bu ilk diaspora grubuyla Amerika - Osmanlı ses kayıt koleksiyonları yapmaya başlar. 1893 döneminde Diyarbakır`da gayrimüslimlerin bölgeden ayrılmasına sebep olan bazı olaylar gelişiyor. Yerel tarihi kaynaklar, bir cuma namazı çıkışında Müslüman esnafa ait bazı dükkanların gayrimüslimler tarafından yakıldığı söylentisi üzerine çarşıda bulunan Ermeni ve Süryani esnafa ait birçok dükkanın yakıldığı anlatılır. Dükkanların bulunduğu çarşının adı da o yangından beri Yanık Çarşı ( Çarşiya Şewitî ) olarak bilinir. Diyarbakırlı bazı Ermeni ve Süryani aileler bu olaydan sonra şehri terk ederek Amerika`da son bulan uzun bir yolculuğa başlar. Diasporaya giden grubun ilk durağı keleklerle (sal) ulaşılan Musul oluyor. Musul`dan Halep`e giden Ermeni ve Süryani grupları, Halep`ten İskenderun`a, ordan gemilerle Marsilya`ya gidiyorlar. Gemilerle aylarca devam bu uzun yolculuğun son durağı da Amerika oluyor