Patriğin kira kontratını iptal etmeyi reddetmesi, Filistin ve Ürdün'ün patriği "tanımayı" askıya almasına neden oldu

Kudüs'ün Eski Şehir bölgesinde bulunan Ermeni Mahallesi'nin dörtte birinin İsrail'e kiralanması meselesi, Ermeni Ortodoks Kilisesi Patriği Nurhan Manukyan'ın kendini Ermeni Manastırı'na kapatmasına ve kilisenin gayri menkul sorumlusunun ABD'nin Kaliforniya eyaletine sığınmasına neden oldu.

Ermeni Patriği ile İsrailli-Avustralyalı iş adamı Danny Rothman arasında imzalanan sözleşme uyarınca, Danny Rothman'a Zion Dağı'nın yukarısındaki mahallenin yaklaşık yüzde 25'inde yer alan bir arsa ve gayrimenkul geliştirme hakkı veriliyor.

Dava yaklaşık üç yıl öncesine dayansa da birkaç hafta önce, Patrik Manukyan'ın kira sözleşmesini iptal etmek için yaptığı tüm girişimler sonuçsuz kalınca kamuoyuna açıklandı.

Patriğin kira kontratını iptal etmeyi reddetmesi, Filistin ve Ürdün'ün patriği "tanımayı" askıya almasına neden oldu.


Suçlamalar

İki ülkenin ortak pozisyonunda, onlar tarafından yayınlanan açıklamada, "Manukyan’ın eylemlerinin, kanun ve kilise düzenlemelerinin gerektirdiği şekilde ilgili taraflarla fikir birliği ve (Sinod) ile Mar Yakup kardeşliği genel kurulunun istişaresi olmadan gerçekleştiğini" belirtti.

Bahsi geçen topraklar ve gayri menkuller Kudüs Eski Şehir bölgesinde yer alan kapılardan biri olan Nebi Davud Kapısı’ndan Halil Kapısı’na kadar uzanıyor.

Ermeni Mahallesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Kudüs'teki Eski Şehri'n bir parçası.

Patrik Manukyan bu durumdan Patrikhanenin emlak yetkilisi Baret Yeretsyan'ı sorumlu tutsa da yetkili, "uzun vadeli müzakerelere tamamen dahil olan ve sözleşmeyi bizzat imzalayan" Manukyan'ın talimatlarına göre hareket ettiğini vurguladı.

Ermeni Patriği, Yeretsyan'ın "kiliseden ihraç edildiğini ve kira anlaşmasını tamamlamak için hile ve dolandırıcılık yaptığını" vurgularken, bunun bilgisi dışında gerçekleştiğini de sözlerine ekledi.

Kudüs'teki Ermeni Patrikhanesinden on iki rahip, Ermeni Mahallesi'ndeki arazilerin kiralanmasını kınadı ve kilisenin tüzüğünün uzun vadeli kira sözleşmeleri imzalayarak arazileri inhisar altına almayı yasakladığına işaret etti.


Ermeniler ayaklandı

Öfkeli yüzlerce Ermeni, patriğin kapandığı manastırı "hain" sloganları atarak kuşattı ve kira sözleşmesinin ayrıntılarının açıklanmasını ve iptalini talep etti.

Yeretsyan, İsrailli-Avustralyalı iş insanı Danny Rothman'ın Ermeni mahallesindeki araziyi kiralamasıyla ilgili tartışmalarla ilgili olarak, bunun "yalnızca Rothman'ın Yahudi kimliğine dayalı propaganda" olduğunu söyledi.

Ayrıca, "Rothman'ın amacının hiçbir zaman orayı Yahudileştirmek olmadığını" ve "siyasi bir gündemi bulunmadığını" vurguladı.

Ancak Yeretsyan, Ermeni saldırısından sonra sığındığı Kaliforniya'da kaldığı süre boyunca, bir asır sonra sona erecek olması dışında, kira kontratı hakkında ayrıntı vermeyi reddetti.

Söz konusu mahallede yaklaşık 2 bin Ermeni yaşıyor ve İsrail, onlara İsrail vatandaşlığı değil, kalıcı ikamet kimlikleri vererek Doğu Kudüs'teki Filistinliler gibi davranıyor.

Ermeniler, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı ordusundan kaçmak için buraya gelen başka bir dalgadan önce, MS üçüncü yüzyıldan itibaren Kudüs'e geldiler.


Kiralamanın etkileri

Genç Ermeni Hagop Djernazian, Kudüs'ün Eski Şehir bölgesinin batı tarafında yer alan mahalledeki Ermeni topraklarının ve mülklerinin korunması için "savaşma" sözü verdi.

Ermenilerin bir ay önce manastırın önünde örgütlenmeye başladıkları haftalık gösteride Djernazian, "Kudüs'ün bu kısmı benim için her şey" ifadelerini kullandı.

80 yaşındaki Ermeni foto muhabiri Garo Nalbandian ise "Burayı satarlarsa, kalbimi satmış olurlar" dedi.

Filistin'deki Kilise İşleri Yüksek Başkanlık Komitesi danışmanı Manuel Hassassian, Ermeni mahallesindeki arazilerin kiralanmasını "Kudüs'ün Eski Şehrindeki Ermeni varlığına ve Kudüs'teki nihai statü müzakerelerine bir darbe" olarak nitelendirdi.

Kira anlaşmasının yansımalarının "anlaşma iptal edilmediği takdirde korkunç olacağına, çünkü bunun Eski Şehir'in coğrafi ve demografik yakınlığının kesilmesine yol açacağına ve ortasına yerleşimcileri dikeceğine" inanıyordu.

Eşi görülmemiş bir adım

20 yıl önce, Hassasian, Filistin Kurtuluş Örgütü'nün Kudüs İşleri Departmanı'nın başındaydı ve 2000 yılında Ermeni mahallesinin başarısızlık sebeplerinden biri olduğu Camp David müzakerelerine katıldı.

Hassassian, Ürdün ve Filistin'in, kira kontratını iptal etmeyi reddetmesinin ardından Patrik Manukyan’ın tanımasını geri çekmek gibi benzeri görülmemiş bir adım atmak zorunda olduğunu söyledi.

Hassassian, patriğin kira sözleşmesinden haberi olmadığı yönündeki iddialarını reddederek, sözleşmeyi iptal etmemek için yapılan tüm baskılara hâlâ direndiğini belirtti.

Ayrıca Patrik’in tanınmasının geri çekilmesinin "yalnızca bir ilk adım" olduğunu açıkladı ve sözleşmeyi iptal etmenin yollarını tartışmak üzere Filistin, Ürdün ve Ermenistan'dan üçlü bir komite kurulmasına işaret etti.

Hassassian, dünyanın birçok ülkesinde bulunan Ermeni avukatlardan oluşan hukuk ekiplerinin sözleşmeyi iptal etmenin yollarını aradığına işaret etti.

Ayrıca Filistin, Ürdün ve Ermenistan'ın ceza sözleşmesi hükümlerine göre iptalin mali masraflarını ödemeye hazır olduklarını vurguladı.

Bunun yanında Eski Şehir'deki Ermenilerin "sözleşmeyi protesto etmeleri halinde patriğin kendilerini patrikhaneye ait evlerinden çıkaracağı korkusundan kurtulduklarını" sözlerine ekledi.

İsrailli siyasi analist Eli Nissan, Ermeni mahallesinde arazi kiralama meselesinin "Ermenilerin kendilerine ait" olduğunu düşündüklerini ve bununla ilgili iki eğilim olduğunu belirtti:

Birincisi mahalleyi yenilemek ve içine yeni binalar inşa etmek için çalışmak ve ikincisi tarihsel statükoyu korumaya çalışmak.

Ermeni mahallesi, ibadet yeri, okul, müze ve sağlık ocağı ve Ermeni manastırının yanı sıra, daha önce hacılar için konaklama yeri olan ve daha sonra Ermeniler için kiralık ev haline gelen bir grup evden oluşuyor.