Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde psikolojik bir eşik daha aşıldı ve Ermenistan Başbakanı Paşinyan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın göreve başlama töreninde davetliler arasında yer aldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde düzenlenen ve Çankaya Köşkü’nde akşam yemeği ile devam eden göreve başlama töreninde, Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerde önemli bir psikolojik eşik daha aşıldı. Ermenistan’dan ilk kez Cumhurbaşkanlığı’na ve resmi bir törene başbakan düzeyinde ziyaret gerçekleşti.

Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde önceki gün düzenlenen görev başlama töreninin sürpriz konuklarından biri, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan oldu. Paşinyan’ın, tören protokolündeki yerinin Erdoğan’ın yanında bulunan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in arkasında, görünür bir yerde seçilmesi dikkat çekti. Erdoğan’ın, salondaki liderlerle el sıkışırken, arka sırada bulanan Paşinyan ile de sohbet ettiği görüldü.

Erdoğan, önceki gün törenin ardından yabancı konuklarının onuruna Çankaya Köşkü’nde bir de akşam yemeği verdi. Yemekte, Erdoğan’ın solunda Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro yer aldı. Burada Erdoğan ile Paşinyan’ın yanı sıra NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in aynı karede yer aldığı fotoğraf, Cumhurbaşkanlığı’nın internet sitesine konuldu. Bir başka fotoğraftaysa, Erdoğan, Ermenistan Başbakanı Paşinyan, Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan, AK Parti İstanbul Milletvekili Sevan Sıvacıoğlu ile Karagözyan Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Dikran Gülmezgil aynı karede bir araya geldi.

İlişkiler 1993’te dondu

Ermenistan, 21 Eylül 1991’de Sovyetler Birliği’nden ayrılıp bağımsızlığını kazanırken, Türkiye, bu ülkenin bağımsızlığını 3 ay sonra tanıdı. Türkiye, bu dönemde Ermenistan’a insani yardımda da bulundu. Ancak Ermenistan’ın, 1993’te Azerbaycan topraklarına yönelik işgali üzerine Türkiye, Ermenistan ile doğrudan ticareti sona erdirdi. İki ülke arasındaki sınır kapatılarak kara-demiryolu ve havayolu bağlantıları kesildi.

İki ülke arasında “derin dondurucuya” kaldırılan ilişkilerin düzelmesi için önemli adımlardan biri, 2005’te dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından atıldı. Erdoğan, dönemin Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçeryan’a bir mektup gönderdi. 2008 yılında ise dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, cumhurbaşkanı seçilen Serj Sarkisyan’a kutlama mesajı gönderdi. 12 Nisan 2008’de Erdoğan ile Sarkisyan, Washington’da görüştü. Gül, futbol maçı nedeniyle 6 Eylül 2008’de Ermenistan’a ziyarette bulundu.

15 Ekim 2009’da Türkiye’yi ziyaret eden ilk Ermenistan Cumhurbaşkanı olan Sarkisyan, Bursa’daki karşılaşmayı Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile birlikte seyretti. 10 Ekim 2009’da Zürih’te “Diplomatik İlişkilerin Tesisi Protokolü” ile “İkili İlişkilerin Geliştirilmesi Protokolü” imzalandı. Ancak daha sonra Ermenistan tarafının tutumu ve Ermenistan Anayasa Mahkemesi’nin aldığı karar sonrasında bu protokoller ile ilişkilerin normalleşmesi için bir adım atılamadı.

İki ülke arasında normalleşme adımları

İki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için özel temsilciler aşamasına 2021’de geçildi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 13 Aralık 2021’de Meclis’te bu gelişmeyi duyurdu ve Büyükelçi Serdar Kılıç’ın özel temsilci olarak görevlendirileceğini açıkladı. Ermenistan da, 18 Aralık’ta özel temsilcinin Meclis Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan’ın olduğunu duyurdu

Bu gelişmelerin ardından ilk görüşme, 10 Ocak 2022’de Moskova’da yapıldı. Türkiye’nin Ankara ve Erivan’da görüşülmesi isteğine rağmen, Ermenistan’ın istekleri nedeniyle diğer görüşmelerin adresi Viyana oldu. İkinci görüşme 24 Şubat, üçüncü görüşme 3 Mayıs ve dördüncü görüşme 1 Temmuz’da Viyana’da yapıldı. Antalya Diplomasi Forumu Marjı’nda 12 Mart 2022’de Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan’la ikili görüşmede bulundu. Mirzonyan, 6 Şubat depremlerinin ardından Türkiye’ye ziyarette bulundu. Erdoğan ile Paşinyan, 6 Ekim 2022’de Prag’ta Avrupa Siyasi Topluluğu toplantısı sırasında görüşmüşlerdi.