ABD Başkanı Joe Biden, 1915'te Ermenilere yönelik gerçekleştirilen katliamı yine "soykırım" olarak niteledi. Türkiye'den bu açıklamaya tepki geldi

Amerika Birleşik Devletleri ABD) Başkanı Joe Biden, 1915’te Ermenilere yönelik gerçekleştirilen katliamı bu sene de "soykırım" olarak niteledi. Biden yazılı mesajında 24 Nisan'ın soykırımın başladığı tarih olduğunu belirterek, "Bugün, sınır dışı edilen, katledilen ya da yok etme kampanyasında ölüme yürütülen 1,5 milyon Ermeni'yi anıyoruz" ifadesini kullandı.

Biden'ın açıklamalarına Türkiye'den tepki geldi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Twitter’den yaptığı paylaşımda, Ukrayna savaşı kapsamında süren soykırım tartışmalarını hatırlatarak, "Bazı batılı liderler son günlerde 'soykırımın' ancak mahkeme kararıyla tespit dilebileceğini savunuyor. Doğru! Aynı kişilerin, yetkili bir mahkeme kararı olmadan #1915 olayları için 'soykırım'” kelimesini siyasi saiklerle kullanmaları ise iki yüzlülüklerinin en bariz örneğidir. Aynı kişilerin, yetkili bir mahkeme kararı olmadan 1915 olayları için 'soykırım' kelimesini siyasi saiklerle kullanmaları ikiyüzlülüklerinin en bariz örneğidir" diye yazdı.

Dışişleri Bakanlığı da yazılı bir açıklama yaptı. Açıklamada 1915 olayları konusunda tarihi olgularla ve uluslararası hukukla bağdaşmayan açıklamaların geçerliliğinin bulunmadığı belirtildi. Açıklamada ABD Başkanı’nın ilk olarak geçen yıl telaffuz ettiği tanımlamanın bugün yeniden kullanılması da "hatada tekrar" olarak yorumlandı ve "tarihten husumet çıkarmaktan başka amaca hizmet etmeyen tek taraflı ve seçici yaklaşımların ahlaken sorunlu, siyaseten art niyetli olduğu" ifadesine yer verildi.

AKP Sözcüsü Ömer Çelik Biden'in açıklamasına Twitter hesabından cevap verdi. Çelik, ABD Başkanı'nın sözlerinin "tarihi ve hukuki dayanaklardan yoksun" olduğunu söyleyerek, "Soykırım iftirasını sektör haline getiren lobileri memnun etmeyi amaçlayan açıklamasının hiçbir temeli olmadığını ifade ediyoruz" dedi. Çelik, "Üstelik Başkan Biden’in açıklaması Ermenistan’la yürümekte olan normalleşme sürecini sabote eder niteliktedir. Dar ve ufuksuz siyasi yaklaşımlar sadece husumet lobisine hizmet eder. Barışa, diyaloğa ve tarihin doğru anlaşılmasına hizmet etmez" ifadesini kullandı.

ABD Başkanı Joe Biden "soykırım" kavramını 1915 olayları için ilk kez 2021'de kullanmış, böylece bir tabu kırılması yaşanmıştı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ErdoğanFotoğraf: Dogukan Keskinkilic/AA/picture allianceErdoğan'dan 24 Nisan mesajı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bugün Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan'a taziye mesajı gönderdi. "Vefat eden Osmanlı Ermenilerini bir kez daha saygıyla yâd ediyor, hayatta olan yakınlarına samimi taziyelerimi iletiyorum" diyen Erdoğan mesajında şu görüşlere yer verdi:

"Osmanlı İmparatorluğu'nun, Birinci Dünya Savaşı'na tekabül eden son yılları milyonlarca Osmanlı evladı için çok acılı bir dönem olmuştur. Bu ortak acıları, dini, etnik, kültürel hiçbir ayırım gözetmeden anlamak ve paylaşmak bir insanlık vazifesidir. Yüzyıllarca sevinç ve tasada ortak olan bizlerin, geçmişin yaralarını birlikte sarması ve insani bağlarını daha da kuvvetlendirmesi önemlidir. Bu anlayışla acıları büyütmek yerine bin yıla varan köklü birlikteliğimizden ilham alarak geleceği beraber inşa etmemiz gerektiğine inanıyorum."

HDP milletvekili Garo PaylanFotoğraf: picture-alliance/abaca/Depo photosGaro Paylan’ın önergesi tartışmalara neden oldu

Öte yandan Halkların Demokratik Partisi (HDP) İstanbul Milletvekili Garo Paylan, bu yıl "Ermeni Soykırımı'nın tanınması, sorumluların saptanması, sorumluluğu bulunan kişilerin isimlerinin kamusal alanlardan kaldırılması, mağdurlara ve ailelerine Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı verilmesi" gibi talepleri içeren bir kanun teklifini önceki gün Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) sunmuştu. Teklif, hükümet ile milliyetçi ve ulusalcı çevrelerden gelen tepkilerle büyük tartışmaya neden oldu. TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Paylan’ın ilgili kanun teklifini iade etti.

Muhalefetten İYİ Parti’nin lideri Meral Akşener, Twitter’dan yaptığı açıklamada, "TBMM'ye verdiği sözde 'soykırım' teklifiyle, milletimizin başını yere eğdirmeye kalkan hadsizliği şiddetle kınıyorum. Büyük Türk Milleti'nin, gurur duyulacak bir tarihi vardır. Bizler burada oldukça, hiçbir kirli ajanda bu gerçeği değiştiremez" dedi.

AKP Sözcüsü Ömer Çelik de yine sosyal medyadan yaptığı paylaşım ile "Hiç kimse milletimize soykırım iftirası atamaz. İlgili şahıs derhal Yüce Türk Milletinden özür dilemelidir. Bu konuda gereken hukuki takibatı yapacağız. Milletimize iftira atan bu ahlaksız teklif yok hükmündedir" ifadesine yer verdi.

Paylan'a yönelik sosyal medyada tepkilerin yanı sıra #YanındayızGaroPaylan etkiletiyle destek mesajları da paylaşıldı.

"Soykırım" mı tehcir mi?

Birinci Dünya Savaşı sürerken Anadolu'da yaşayan Ermeniler 1915-1916 yıllarında, dönemin Osmanlı yönetimi tarafından Doğu Anadolu'dan Suriye ve Mezopotamya'ya sürgüne zorlanmıştı. Açlık, susuzluk, hastalık ve katliamlar nedeniyle yüz binlerce Ermeni, sürgün yollarında hayatını kaybetmişti. Ermenistan ve çok sayıda tarihçi, bu dönemde 1 milyonun üstünde Ermeninin sistematik olarak katledildiğini ve ağır koşullarda ölüme terk edildiğini savunarak bu süreci "soykırım" olarak nitelendiriyor. Türkiye ise tehcir kararının, savaşın zorlu şartları altında silahlı isyana karşı "son çare" olarak alındığını savunuyor; "acı olaylar" yaşandığını kabul etmekle birlikte soykırım nitelendirmesine karşı çıkıyor.

Ermeni kırımını dünyada 30'u aşkın ülke, parlamento düzleminde soykırım olarak tanıyor. Almanya'da da Federal Meclis 2016 yılında Ermeni kırımını soykırım olarak nitelendiren bir kararı kabul etmişti. Alman hükümeti ise soykırımın hukuki bir tanımı bulunduğuna ve bu konudaki kararın yetkili mahkemelerce verilebileceğine işaret ederek Ermeni kırımıyla ilgili bu tanımlamayı kullanmıyor.