Anadolu’da mesafe tanımaksızın köy köy dolaşarak, halkların söylediği müzikleri toplayan ve notaya geçiren ilk sanatçı olma unvanına sahip Gomidas Vartabed’in çalışmalarına ve müzikologun kendisine eğilen “Kalbim O Viran Evlere Benzer” isimli kitap Birzamanlar Yayıncılık’tan çıktı. Kitap, doğduğu, müzik topladığı ve konserler verdiği bu topraklarda hafızalardan silinen Gomidas Vartabed’in müzik mirasını Türkiyeli okurla paylaşmayı hedefliyor.

24 Nisan 1915 Cumartesi günü aralarında gazeteci, sanatçı, siyasetçi, avukat doktor ve din adamlarının da bulunduğu Ermeni aydınları tutuklanarak Haydarpaşa’dan trenle -birçoğunun bir daha dönemeyeceği- uzun bir yolculuğa çıkartıldı.

Çocukluğundan itibaren bütün enerjisini müziğe adayan Gomidas Vartabet’in de kapısı o gece çalınanlar arasındaydı.

Bu yolculuk, Gomidas’ın yaşamını ikiye ayıracaktı: İnsan doğasının vazgeçilmezi olan müzik ve suskunluk dönemi.

Ermeni Soykırımı’nda suskunluğun başlangıcı: Gomidas Vartabed

Şimdiyse Anadolu’da köy köy gezerek 4 binden fazla Kürtçe, Ermenice, Farsça, Türkçe ve Arapça şarkı ve türküyü derleyerek notalara geçiren ve bu şarkılar üzerine makaleler kaleme alan Gomidas’ın bıraktığı miras kitaplaştırıldı.

“Gomidas Vartabed’in Müzik Mirası: Kalbim O Viran Evlere Benzer” isimli kitap Birzamanlar Yayıncılık’tan çıktı.

Etnomüzikologlar Melissa Bilal ve Burcu Yıldız’ın hazırladığı kitap, bir müzisyen ve müzikoloğun yaşamı ve akademik külliyatına dair kaynakları bir araya getiriyor.

Ayrıca kitapta Gomidas Vartabed’in İstanbul yıllarına ışık tutan mektup ve anılarına da yer veriliyor.

Diğer yandan Bilal ve Yıldız’ın kitapta yer alan makaleleri ise Gomidas Vartabed’in yürüttüğü derleme çalışmalarının ve araştırmalarının tarihsel arka planına, Türkiye müzikoloji tarihyazımında sessizleştirilme sürecine, tanımladığı Ermeni müziği otantisitesine ve oluşturduğu müzikal estetiğin icra ve söylem düzeyinde güncel temsillerine dair tartışmalar içeriyor.

Gomidas Vartabed’in izine düşülen kitapta yer alan çok sayıda fotoğraf ve belgeyle müzikologun yaşadığı ortam, yaptığı derlemeler, yayınlar, sağlığında ve daha sonra yapılan müzik kayıtları hakkında bilgiler de veriliyor. Böylelikle okuyucuya, müzikologa daha yakından bir bakış şansı sunuluyor.

Yazarlar hakkında

Burcu Yıldız, İstanbul Teknik Üniversitesi Müzikoloji Bölümü’nde doçent öğretim üyesi olarak etnomüzikoloji dersleri vermektedir.

Lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümünde, yüksek lisans ve doktora eğitimini İstanbul Teknik Üniversitesi Müzik İleri Araştırmalar Merkezi’nde (MIAM) etnomüzikoloji alanında tamamlamıştır.

“Experiencing Armenian Music in Turkey: An Ethnography of Musicultural Memory” (Türkiye’de Ermeni Müziğini Deneyimlemek: Müzik Kültürel Hafızanın Etnografisi) başlıklı kitabı Ergon-Verlag tarafından Almanya’da yayınlanmıştır.

Antropolog Onur Günay ile “Garod: Amerika’dan Diyarbakır’a Bir Hasretlik Hikayesi” isimli belgesel filmi ve müzisyen Ari Hergel ile birlikte “Yerkaran: Gomidas Vartabed’in Ermenice, Kürtçe ve Türkçe Derlemelerinden Düzenlemeler” albümünü hazırlamıştır.

Vokal performansları, Türkiye’de film ve TV dizileri için yapılan çeşitli soundtrack albümlerde yer alan Yıldız’ın ilk solo albümü O Günler Mira Records tarafından 2019 yılında yayınlanmıştır.

Melissa Bilal ise Ermenistan Amerikan Üniversitesi İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi’nde öğretim üyesidir.

Lisans ve yüksek lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde tamamladıktan sonra etnomüzikoloji doktora derecesini Şikago Üniversitesi Müzik Bölümü’nden almıştır.

Şikago, Columbia ve Boğaziçi üniversitelerinde, Tarih, Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri, Ermeni Çalışmaları ve Müzik programlarında ders vermiştir.

Lerna Ekmekçioğlu ile Feminist Ermeni Çalışmaları Çalıştayı (Annual Feminist Armenian Studies Workshop) ve Feminist Ermeni Araştırmaları Kolektifini (FemARC) kurmuştur.

Ekmekçioğlu ile 2006 yılında “Bir Adalet Feryadı: Osmanlı’dan Türkiye’ye Beş Ermeni Feminist Yazar (1862-1933)” kitabını yayınlamıştır.

Halen Ekmekçioğlu ile Feminism in Armenian: An Interpretive Anthology and Digital Archive kitap ve dijital arşiv projesi üzerinde çalışmaktadır.

Bilal, Türkiyeli Ermenilerin gündelik ve siyasi yaşamları, hatırlama pratikleri ve müzikal tarihleri üzerine makaleler yayınlamanın yanı sıra, akademik çalışmalarıyla “Voice Signatures: Recordings of Russian Armenian POWs in German Camps”, “1916-1918” ve “Yerkaran: Gomidas Vartabed’in Ermenice, Kürtçe ve Türkçe Derlemelerinden Düzenlemeler” CD projelerinde de yer almıştır.