Gazete Karınca’nın “1915’ten bugüne uzanan Ermeni portreleri” başlıklı köşesinde bu hafta Peter Balakyan’ın, Diyarbakır’dan Suriye’ye, sonradan ise ABD’ye uzanan aile hikayesi var. Ödüllü Ermeni şair, akademisyen ve yazar Balakyan’ın eserleri arasında yedi ciltlik bir şiir kitabı, beş kitap ve birçok çeviri bulunuyor.

1997’de en çok satanlardan olan “Kaderin Kara Köpeği” isimli kitabıyla Pen Martha Albrand Ödülü’ne layık görülen Balakyan, “Yanan Dicle: Ermeni Soykırımı ve Amerika’nın Tepkisi” adlı kitabıyla 2005’te Raphael Lemkin Ödülü’nü kazanmış ve hatta Piskopos Krikor Balakyan’ın 1915 yılını Golgotha metaforu ile anlattığı “Ermenilerin Golgothası” isimli kitabı çevirmiştir. 1980’den beri Colgate Üniversitesi’nde ders veren Balakyan, aynı zamanda Colgate’in Etik ve Dünya Toplumları Merkezi’nin ilk direktörüdür.

Peter’ın anneannesi Nafina Şekerlemeciyan Çilingiryan (sonradan Aruzyan), Diyarbakır’daki zengin bir ailedendir. 1915 yılındaki tehcirden kurtulduktan sonar aynı yıl Ağustos ayında eşi ve iki küçük çocuğu dışında tüm aile üyeleri öldürülür. Nafina, kurtulabilen diğer Ermenilerle yüzlerce kilometre yürümeye zorlanır, Deyr ez Zor’a ulaştıklarında Nafina’nın eşi hayatını kaybetmiştir, kendileri ise tehlike altındalardır.

Deyr ez Zor’da 400 binden fazla kişi ölürken, Suriye’deki Ermeni rahipler, Amerikalı ve Avrupalı diplomatlar ve misyonerler sayesinde bazı Ermeniler kurtarılır. Nafina, kızı Gladys ve Alice ile beraber Halep’e vardığında 25 yaşındadır. Buraya varan Ermeni mültecilerin sayısı 100 binin üzerindedir, ancak çoğu açlıktan, hummadan ve sıtmadan dolayı ölümün kıyısındadır.

Daha sonar Nafina terzilik yaparak kızlarını büyütür, onları Kırk Şehit Kilisesi’ndeki Ermeni okuluna kayıt ettirir. 11 Eylül 1916’da Nafina’nın eski eşinin Boston’daki kardeşi Frank Basmacıyan’la iletişim kurulur. Kısa bir süre içerisinde New Jersey’deki Thomas Şekerlemeciyan para gönderir ve bu sayede Nafina Ortadoğu’daki zor şartlarda hayatta kalmayı başarır. O dönem pasaport almak güç olmasına rağmen Nafina ABD’ye geçmeyi başarır. Balakyan şöyle anlatıyor:

“Benim için büyükannemin hediyesi paha biçilemez. İlk olarak, bütün engellere rağmen bizi buraya getirdi. Dahası, bir yazar olarak bana aktardıkları merkezinde yer edindi; bana kendi travma sonrası zihin ve deneyimden kurulu karmaşık bir bağ taşıdı. Halk masalları, hayaller ve şifrelenmiş sembollerle bana hayatta kalma deneyimine dair bir vizyon aktardı; koşulsuz sevgisi de yaşamımın temeli oldu. Fakat yardım almadan ve biraz şans olmadan bunları yapamazdı.”