Ծնունդով Սասունէն, այժմ Տիարպեքիր բնակող Կարօտ Սասունեանը մանուկ հասակէն մայրը կ՝ուղարկէր մզկիթ, որպէսզի արաբական տառերը սորվի, մտածելով, որ եթէ մեծանայ իբրեւ մահմետական՝ ատելութեան ու վրէժխնդրութեան զգացում չ՝ունենար:

«Երբ կ՝անցնէինք մզկիթի մօտէն, կը ծաղրէին զիս՝ ըսելով, որ Կարպիսի տղան պէտք է դառնայ իմամ, ու մենք ալ անոր առջեւ նամազ ընենք: Ես անընդհատ կը հարցնէի մեծ հօրս, թէ ո՞վ է Կարպիսը, բայց ան չէր ըսեր: Օր մը տեղի տուաւ ու ըսաւ, որ Կարպիսը իմ մեծ հօրս հայրն էր՝ հայ: Թէեւ ինձմէ ամէն կերպով կը փորձէին թաքցնել արմատներս, սակայն չէին կրնար, քանի որ շրջապատը կը յիշեցնէր այդ մասին: Յետոյ հարց առաջացաւ, թէ այդ պարագային ի՞նչ կապ ունինք Հուսէյնի հետ, եթէ մեծ հօրս հայրը Կարպիսն է. մահմետականութիւնս այդտեղ աւարտեցաւ: Ես իսլամացած հայու քրիստոնեայ զաւակ եմ»,- պատմեց Սասունեանը:

Կարօտ Սասունեան կ՝ապրի Տիարպեքիր, լրագրող է, կը զբաղի լուսանկարչութեամբ: Քիւրտ-թրքական բախումներուն հետեւանքով, Տիարպեքիրի Սուր թաղամասը կրած էր հսկայական վնասներ: Անմասն չէր մնացած նաեւ հայկական Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին, որուն զանգը այդ ժամանակ ինկած էր ու կը շարունակէ լռել մինչեւ այսօր:

«Նախքան բախումը եկեղեցին նորոգուած էր եւ 2011-ին վերաբացուած էր, բայց ոչ թէ իբրեւ եկեղեցի, այլ ուղղակի այցելելու համար: 2012-ին՝ 97 տարուան ընդմիջումէ յետոյ՝ Սուրբ Կիրակոսի մէջ կատարուած էր առաջին եկեղեցական արարողութիւնը: Տարին մէկ անգամ՝ Սուրբ Զատիկի օրը, մեզի կ՝արտօնէին այնտեղ պատարագ մատուցել: Անիկա կարծես տեղի ու յարակից շրջաններու հայերու հաւաքատեղին ըլլար: 2015-ին, Սուրբ Զատիկին, 1200 հաւկիթ ներկայծ էինք, որ յետոյ, ինչպէս տեսանք քիչ էր: Բազմաթիւ հիւրեր ունեցանք: Իսկ հիմա բոլորը վախէն տունէն դուրս չեն ելլեր»,- ըսաւ լուսանկարիչը:

Սասունեան պատմեց, որ այժմ եկեղեցին անմխիթար վիճակի մէջ է, խորանը աւերուած է, գմբէթը չկայ: Արդէն երեք տարի է արգիլուած է մուտք գործել այդ թաղամաս:

Պետութիւնը այդ թաղամասին մէջ գտնուող ամէն ինչ հողին հաւասարցուցած է՝ հայկական տուները նոյնպէս: Սուրբ Թէոդորոս եկեղեցին, որը նոյնպէս այդտեղ կը գտնուի, վերածուեցաւ մզկիթի:

Սասունեանի խօսքով, եթէ քիւրտերը Տիարպեքիրի մէջ կը համարուին թշնամի՝ հայերուն կ՝անուանեն թշնամիներու թշնամի: Այդ իսկ պատճառով հայերը եկեղեցւոյ վերակառուցման համար որեւէ պահանջ չեն կրնար ներկայացնել:

Սասունեանը, որպէսզի արդարացնէ իրենց վերագրուող ծուռ սասունցի ասոյթը, որոշած է այցելել եւ թաքուն լուսանկարել սուրբ Կիրակոս եկեղեցին:

«Պարծենալու համար չեմ ըրած, գիտեմ որ կարօտ էք, անգամ լուսանկարները շատ մեծ արժէք ունին ձեզի համար»,- ըսաւ Սասունեանը:

Կարօտ Սասունեանը Հայաստան եկած է Արեւմտահայոց հարցերու ուսումնասիրութեան կեդրոնին հրաւէրով:

«10 տարի է կը զբաղինք իսլամացած հայերու հարցերով: Պէտք է յստակ զանազանել. կան իսլամացած ու ծպտեալ հայեր: Ծպտեալ հայերը կը պահպանեն ազգային դիմագիծը, անգամ ստեղծած են յատուկ ցանց ու գիտեն, որ հարեւան գիւղէն, որ ընտանքը հայ է ու կ՝ամուսնանան միայն հայերու հետ: Այս ամէնը բնականաբար գաղտնի կը պահուի: Իսկ իսլամացած հայերը շատ յաճախ տեղեակ ալ չեն ըլլար, որ հայ են, այս տեսակը վտանգաւոր է»,- նշեց կեդրոնի տնօրէն Հայկազուն Ալվրցեան:

Յիշեցնենք, որ Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցին կը թուագրուի 5-րդ դար: 2011-ին վերակառուցուած էր եկեղեցւոյ զանգակատունը, որ վնասուած էր 1915-ին՝ ռմբակոծութենէն: Եկեղեցւոյ գմբէթը ամենաբարձրն էր քաղաքին մէջ, եւ մզկիթներու մինարեթներէն բարձր չըլլալուն համար մահմետականները աւերած էին զայն:

Նանէ Հայրապետեան