18 Mart Çanakkale Şehitlerini Anma Günü vesilesiyle Acıbadem Yahudi Mezarlığında 1. Dünya ve Çanakkale Savaşlarında hayatlarını kaybeden Yahudi vatandaşların hatıralarını yaşatmak amacıyla yapılan törende tüm şehitler anıldı.

2010 yılında Acıbadem Uzunçayır Mezarlığında Hemdat İsrael Sinagogu Vakfınca 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu saflarında savaşırken yaşamlarını kaybeden Yahudi şehitleri için bir anıt mezar oluşturulmuş, her yıl mart ayında anıt mezarda bir tören düzenlenmesi kararı alınmıştı.

Bu sene de 18 Mart Pazar günü Acıbadem Yahudi Mezarlığında gerçekleşen törende Rav Yeuda Leon Adoni, Kadıköy Belediyesi adına Burak Çetinkaş, Geçmiş Dönem Hemdat İsrael Sinagogu Vakfı Yöneticileri Mordo Kumrulukuş ve Mayir Saranga’nın yanı sıra birçok cemaat mensubu da hazır bulundu. Törende bir konuşma yapan Harun Niyego sözlerine şöyle başladı: “Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu hazırlayan tarihsel olaylar zinciri içinde Türk Yahudi Toplumu ve bu toplumun önde gelen isimleri Çanakkale Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’na, kimileri canları pahasına kimileri tavır ve girişimleriyle önemli katkılarda bulunmuşlardır.

Osmanlının son Hahambaşısı Hayim Nahum Efendi’nin söz konusu tarihsel süreçteki siyasal girişimleri ve çabaları son yıllarda Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu konu alan pek çok konuda araştırmaların bel kemiğini oluşturmaktadır. Araştırmacılar, Hahambaşı Nahum Efendi’nin, korkunç bir Yahudi dehasına sahip olduğundan bahsederler.

Osmanlı İmparatorluğunun en zor ve en hassas döneminde görev yapan Nahum Efendi cemaatinin ve ülkesinin menfaatleri için ilk olarak Amerika’ya giderek üniversite üniversite dolaşmış; Amerikan kamu oyununun düşüncelerini saygın bir dini otorite olma sıfatıyla Türkler lehine propaganda yaparak düzeltmeye çalışmıştı. (...)22 Kasım 1922’de Lozan barış görüşmelerine giden ekibe Nahum Efendi, Yüksek Mühendis Mektebi Fransızca öğretmeni unvanı ile katıldı. İsmet İnönü, topçu okulundan öğretmeni olan Hayim Efendi’yi Lozan Barış görüşmelerinde resmi danışmanı olarak yanına aldı.

Şubat 1923’te Lozan görüşmeleri yarıda kesildi. Bu dönem başbakan olan Rauf Orbay hatıralarında, Lozan görüşmelerinin yarıda kalmasına sebep olan ağırlıklı düşüncenin, hilafetin artık ne şekilde olursa olsun yeni kurulacak Cumhuriyet idaresinde devamına müsaade edilmeyip derhal kaldırılması yönündeki Büyük Britanya Dışişleri Bakanı olan Lord Curzon’un düşüncelerini İsmet Paşa’ya ileten ve onu ikna etmeyi başaran Nahum Efendi’nin olduğunu öğreniyoruz.

Nahum Efendi, Lozan görüşmelerinin üç ay gibi kısa sürede yarıda kesilmesi sonrasında Türkiye’ye dönerek, hemen sonrasında yapılan İzmir İktisat Kongresinde bu kere Mustafa Kemal ile görüşmüş, Lord Curzon’un “Ancak hilafetin kaldırılması ile sulhun mümkün olabileceği” mesajını kendisine iletmiş. Mustafa Kemal’in hilafet ve din hususundaki tavrı da, Nahum Efendi ile yaptığı bu görüşmeden sonra değişmiş. Oluşan yeni ortam hakkında Londra’nın bilgilendirilmesi için Mustafa Kemal tarafından görevlendirilen Nahum Efendi’nin Londra’ya gizli tutulan iki seyahat yaptığı söylenir.

Bizler bugün dindaşlarımızın tarihin sayfalarına gömülmüş, anlatılmamış eylemlerinin birini huzurda kısadan andık.

Şehitler günü vesilesiyle bu toprakların savunması için şehit düşmüş veya yaralanmış dedelerimizin hatıralarını her yıl olduğu gibi bu yıl da Acıbadem Yahudi Şehitliğimizde ruhlarının huzuru için anıyoruz.

Ülkemize armağan olsun.”