Mardin'in Nusaybin İlçesi’nde bulunan ‘Dünyanın İlk Vaftizhanesi’ olarak kabul edilen ve 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Merkezi tarafından Zeynel Abidin Cami ve Mor Yakup Kilisesi'nin içinde bulunduğu Kültür İnanç Parkı’nda yapılan kazılarda bulunarak depoya kaldırılan binlerce parçadan 1000’i tek tek elden geçirildi.

UNESCO Dünya Miras Komitesi, Nusaybin Belediyesi’nin de ortak olduğu 2000 yılından itibaren Mardin Müzesi’nce kazı yapılan Kültür İnanç Parkı’nın öncelikli olarak korunması için 3 yıl önce Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmasına karar verdi. Mardin Müzesi bölgedeki kazı çalışmalarında Ortadoğu’nun en büyük kiliselerinden biri olan, geçmişte 'Nusaybin Katedrali' olarak kullanılan yapının temellerini ve Artuklu Dönemi’ne ait mimari yapıları ortaya çıkarıldı. Bu kilisenin devamının Zeynel Abidin Cami’nin altına doğru uzadığı belirlenince kilise ve cami arasına bulunan betonarme evler kamusallaştırılıp yıkıldı ve 5 bin metrekarelik alanda yapılan kazı çalışmaları 2014 yılına kadar çalışmalar devam etti. Kazı çalışmalarında Mor Yakup Kilisesi'nin MS 320 yıllarında yapılan ve ayakta kalan dünyadaki en eski vaftizhane olduğu ve 8’inci Yüzyıl’da kiliseye çevrildiği tespit edildi. Bu alan 3 yıl önce UNESCO dünya mirası geçici listesine girdikten sonra ‘Dünya mirasına’ aday oldu.

Mardin Müzesi, Mor Yakup Kilisesi kazılarıyla 15 yıl içinde ortaya çıkarılan binlerce seramik, metal, cam ve taş eserlere ilişkin yayın çalışması için arkeolog, sanat tarihçi ve restoratörlerden oluşan özel bir ekip kurdu. Oluşturulan ekip son 2 ay içinde yaklaşık 5 binden fazla eseri üzerine inceleme yaparken yaklaşık bin tanesini Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvarı’nda temizleyerek restore etti, dijital çizimleri ve fotoğraflama çalışmalarını yaptı.

Mardin Müzesi Müdürü Nihat Erdoğan, kazı çalışmalarında M.S. 3'üncü ve 4’üncü yüzyıldan 20’nci yüzyıla kadar Nusaybin ve bölgenin serüveninin tamamen aydınlanacağını söyledi. Erdoğan, çalışmalarda 5 ve 6’ncı yüzyıla kadar olan dönemin eserleri ile 11, 12 ve 13’üncü yüzyıldaki mimari yapı ve buluntular ve yine 18-19’uncu yüzyıldaki günümüzde de kullanılan yapılara ait buluntuların gün yüzüne çıkarıldığını kaydetti.

Nihat Erdoğan şunları aktardı: “Nusaybin, Cizre, Mardin’in Ortaçağ’ını bize tanımlayabilecek eserlerimiz mevcut. Kandil, gözyaşı şişelerimiz, sikke, metal eşyalarımız o dönemin kullanılan konut tipolojisi, mimarisi ve şehrin katedralini ortaya çıkardık. En önemlisi Mor Yakup Kilisesi’nin serüveni 3’üncü yüzyılın ortalarında vaftizhane olarak yapılan ve 8’inci yüzyılda katedralin yıkılması ile kiliseye çevrilen Mor Yakup Kilisesi dünyada ayakta kalmış en eski vaftizhane olarak UNESCO geçici listesine girmiş durumda. Kültür İnanç Projesi yine UNESCO tarafından geçici listesinde. Yapıların restorasyonu tamamlandığında da alan yönetimi listesi ile yine UNESCO tarafından 2018’de girmesini bekliyoruz.”

Çalışmalara 2011’den bu yana katılan arkeologlardan Abdullah Bilen, bölgede bulunan parça sayısının on bini aştığını belirterek, “Yoğun seramik taş, cam eserlerde büyük bilgi var. Yıllardır depolarda biriken buluntulardan bin kadarını 2 ayda elden geçirdik. Mor Yakup Kilisesi yayın çalışması için Artuklu, Roma dönemine ait seramikler üzerinde çalışıyoruz. Bunun yanı sıra Mardin Müzesi olarak Ilısu, Mardin Kalesi ve Dara’da kazı yapıyor, bulunan yapıtlar ile ilgili bu bölgeler arasında karşılaştırma yapıyoruz” diye konuştu.