Mal sahibi mülk sahibi / Hani bunun ilk sahibi? Eski bir deyiş. Büyük Ermeni Şairi Şiraz, en güzel şiirlerinden birinde, kalbinin Ararat Dağı’na gömülmesini dileyen, bir anlamda bir vasiyet bırakmıştı…

�

O vasiyeti oğlu değil, ama, Raffi Hovannisian o kutsal dağa tırmanarak ve onun kalbini oraya bizzat gömerek yerine getirdi.

�

Raffi Hovannisian, SSCB çöktükten sonra anayasal ayrılma hakkını, barışçıl biçimde kullanarak bağımsızlığını ilan eden Ermenistan Cumhuriyetinin ilk dışişleri bakanıydı…

ABD nüfus kağıdını bir yana koyarak…

Raffi Hovannisian zaten vicdani misyonunu hep sessizce yerine getirir. Onunla Diyarbakır’da 2011 ekim ayında Dikranikert’te Surp Giragos Kilisesinin açılışında rastlaşmamızı hatırlıyorum. Gerilerde bir yerde dikilip, benim gibi protokol işlerine bulaşmadan, o tarihsel anı yaşıyordu kendisi olarak. Onu orada görünce doğrusu şaşırmamış, mutlu olmuştum.

�

İyi ki 2011 martında da Der Zor’a gitmişim. İyi ki, davet beklemeden Surp Grigos’un açılışına gitmişim ekim ayında. İstanbul’a döndükten kısa bir süre sonra tutuklanacaktım, ikisini de yapma fırsatım olmayacaktı o zaman.

�

Şimdi Sur bir yıkıntıya dönüşmüşken, Surp Grigos ne zarar gördü bilmek istemiyorum. Zaten son emlak-ı metruke kanunu da Sur için çıktı. Yeni kolonizasyon yerleri açılıyor kadim Midyat’ta, kadim Cizre’de ve Şırnak’ta, Yüksekova’da ve diğer kentlerde …

�

Ben 2012 yılında, Nikomedya’da Bardizag yakınlarındaki Kandıra Yüksek Güvenlikli Cezaevinde tutuklu iken, Raffi’nin eşi Armenouhi ve oğlu Garin’in, Belge’nin ha bire su ve kanalizasyon baskınlarına uğrayan, Birbirdirek Sarnıçına komşu yer altı mekanında düzenlenen dayanışma toplantılarından birine katıldığını öğrenince, doğrusu çok mutlu olacaktım.

Garin, Erzurum demek. Vatanına o kadar bağlı bir ailedir Hovannisian’lar!

Garin’in dedesi Richard Hovannisian, Birleşik Devletlerde ilk akademisyen kuşağındandır. Hatta daha ’60’larda dört cilt halinde kısa ömürlü Ermenistan Cumhuriyetinin akademik tarihini yazmıştı. Sonra 15 cilt Ermeni kentlerinin ayrı ayrı tarihlerini, kültürlerini anlatan muhteşem konferanslar dizisi. Richard, torunu Garin, ailenin hikayesini kitaplaştırınca çok mutlu olmuştu. Ama sert adam olduğu için bunu hiç açığa vurmamıştı, bana Agos’ta kitabın bir nüshasını verirken. Ben hapiste iken kitabın tercümesinin çıkması ve yayımlanması beni çok mutlu etmişti.*

�

Raffi Hovannisian 2013 yılında son gördüğümde, Yerevan’ın Özgürlük Meydanında açlık grevinde idi. Son Başkanlık seçimlerinde Ermenistan halkının yüzde 35 i ona oy vermişti, değişim özlemi ile. Şiraz, Ermenistan’ın en büyük şairlerinden Silva Gabudikyan ile evliydi. Ama şairlerin evliliği zor yürür. Nâzım ile toplantılarda buluştuklarında Silva ona takılırdı: “Nâzım, Nâzım, bizim toprakları ne zaman vereceksiniz?” Nâzım da ona, “Devrimden sonra, devrimden sonra” diye yanıt verirmiş karşı şaka ile. Gabudikyan’la Yerevan’da yaptığımız sohbetlerden birinde anlattığı üzere.

�

Şimdi sizinle Şiraz’ın Dilek adlı şiirini paylaşmak istiyorum.

Dilek

Oğlum senden ne isteyim ki, senden ne isteyim canım benim,
Gelecekte yaşanacak acılar ve sevinçlerde beni hatırlayabil diye.
Bir hazinem yok, ne hazinesi, hazine sadece benim gözlerimin ışığı,
Benim tek hazinem sensin, benim hazinelerimin hazinesi sensin…
Öyle bir hazine dilemek istiyorum ki, senden baban olarak
Başka bir diyarda bir başka babanın isteyemeyeceği ;
Bizim görkemli yüzyılımızda küçük insanların hapsettiği
Ve de bulutlara zincirlediği bir şeyi istiyorum senden oğlum;
Senden dağımızı istiyorum, onu kara bulutlardan kurtarmanı
Ve onu evimize taşımanı, lekesiz adaletimizle,
O zaman oğlum sen küçük zayıf pençenle bile
Dağımızı bizim yakaya atabilirsin, adaletin güç denizinde
Ve onu geri getirdiğinde, canım benim, yüreğimi al mezarımdan,
Yüreğimi al yanına, çık özgürce yücelere
Ve göm onu Ararat Dağının karlarına;
Öyle ki mezarım da üşümesin yüreğim bekleyen yüzyılların ateşiyle.
Senden Ararat Dağını istiyorum oğlum,
Onu sonsuza kadar saklaman için,
Babanın evinin temel direği olarak dilimiz gibi. /Türkçesi RZ/

�

*Garin K. Hovannisian, Anıların Gölgesinde Bir Ermeni Ailesinin Yüzyılı, Türkçesi Pınar Uygun, Belge Yayınları 2012.

�

Evrensel�

�

�