Müslüm Üzülmez`in kaleme aldığı "Ergani Tarihinin Saklı Sayfası Ermeniler`" başlıklı kitap, İsmail Beşikçi Vakfı Yayınlarından çıktı. Kitap, Diyarbekir`in eski Ergani kasabasının 1915 öncesinde Ermenilerin durumunu, 1915 Ermeni Soykırımını ve 1915 sonrasında kasabasının harabeye dönüşü anlatıyor.

Diğer yazılı kaynaklardan, büyüklerden duyduğu anlatımlardan ve Ergani kökenli bazı kişilerle şahsen görüşerek tuttuğu notlardan yararlanarak çalışmasını hazırlaya yazar, Ergani ve civarında 1915 ve sonrasında yaşananlara dair önemli tespitler yapıyor.

“1915’te, İttihat ve Terakki yönetimi, yasa ve hukuku ayaklar altına alarak Ermenilerin öldürülmesine Fermanla serbestlik getirdi: İsteyen istediği ya da istediği sayıda Ermeni’yi öldürebilir, her şeylerini talan edebilir diye. Kasabanın yönetici bürokrat ve askerleri kasabanın ileri gelen işbirlikçileriyle birlikte katliamı planladı.

Ergani’nin kadim halklarından biri olan Ermeniler acımasızca soykırıma tabi tutuldu. Tehcir yasasıyla da kök ve kökenlerinden koparıldı: Sürüldü; yollarda öldü, öldürüldü ve imha edildi. Geriye kalanlar dünyanın dört bir bucağına tespih tanesi gibi dağıldı. Vital Cuinet’in verilerini esas alırsak, Ergani şehrinde yaşayan 2.000 Gregoryen Ermeni, 525 Protestan Ermeni, 1.000 Rum Ortodoks’tan çok az ‘kılıç artığı’ kadın ve çocuktan başka geriye kalan olmadı.

Sonrasında da bilinçli olarak Ermenilerin çok zengin olduğu algısı oluşturuldu. Katliam sonrasında geniş zaman dilimi içinde Ermenilerden geriye kalan kültürel izler (kiliseler, manastırlar, mezarlar, tarihi yapılar, taş evler vs.) devletin oluşturduğu algı ve suskunluğu sonucu define ve altın arayıcıları tarafından talan edildi.”

Kitap ilginç on sekiz bölüm ve dört ekten oluşuyor: Erganimaden Sancağında Farklı Kimliklerin İdari Temsili, Tehcirle Gelen Büyük Felaket/Katliam/Soykırım, 1915’te Ergani’de Neler Yaşandı?, El Konulan Kadın ve Kızlar -Cüma Dedemin Meryem’le Evliliği, El Konulan Erkek Çocukları -Haço Usta ve Parisli Ahmet, Ermenilere Ait Mal ve Mülklere Ne Oldu?, ‘Milli’ Sermaye Birikiminin Oluşturulması ve Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası’nın Kurulması, Almanların Maden ve Ergani’ye Geliş Nedenleri, Amerika’da Yaşayan Ermenilerin Ergani’de Akrabalarını Araması, Ermenilerden Geriye Kalan Mekânlar/Yerler gibi bölüm başlıkları ve “Ergani Sancağında Ermeni Emval-İ Metrukelerinden (Terkedilmiş Mallar) 1915 Soykırımındaki Yerel Eşrafın Gaspından Sonra 1924 Yılına Kalan Miktarları Gösterir” Listede Yer Alan Şahıs ve Köy İsimleri İle İlgili Tablo, Zülküf Peygamber’in Makamı Hakkında Kimi İddialar ve Prens Hapik Olayı, 1915 Öncesi ve Sonrasında Erganimaden Sancağında Görev Yapmış Mutasarrıflar, Ergani’de Farklı Kimliklere Dair Bazı Osmanlı Arşiv Belgeleri ekleri bunlardan birkaçıdır.
"Soykırımın 101.yılında Ergani Tarihinin Saklı Sayfası ERMENİLER kitabının yayınlanması geçmişle yüzleşme adına sembolik bir adım olarak görülmelidir. Artık yüz yıllık acıyla yüzleşmeli ve vicdanlarımızı sorgulamalıyız." diye yazan "Cumhuriyet" gazetesi, kitaptan alıntılarına şöyle devam ediyor: “Yapılacak ilk şey acıları ve utancı dile getirmekten çekinmeyen erdemli bir duruş sergilemektir. Bu soylu görev ve sorumluluk da tüm yurttaşlar adına Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne düşmektedir.”

Ermeni Haber�

�