Eylem Şen’in ‘Portakalın Uykusu’ belgeseli Musadağ bölgesindeki Ermeni halkının direnişe şahitlik etmiş Vakıflı Köyü’nün öyküsünü anlatıyor. Bu direnişi yaşamış Hasmik Martinyan ile Erivan’da buluşan Şen, Hasmik’in anlatımı üzerinden Vakıflı’daki tarihsel direnişi gün yüzüne çıkartıyor
İZMİR /JINHA- Eylem Şen’in yeni belgeseli ‘Portakalın Uykusu’ Ermenilerin bu zamana kadar pek değinilmemiş Musadağ direnişini, kökleri Vakıflar Köyü’ne dayanan genç Hasmik’in geri dönüş hikayesi üzerinden anlatıyor. Belgeselin çıkış noktası Şen’in Arap, Kürt, Bedevi, Ermeni, Êzidî halkların yaşamlarını anlatan Asfur belgeseline dayanıyor. Çekimleri yaklaşık 6 ay kadar süren belgesele Hrant Dink Vakfı ve Eurasia Partnership Foundation destek veriyor. Belgeselin bir kısmı Erivan’da bir kısmı ise Vakıflı’da çekildi. Vakıflı’nın günümüzde, sadece Musadağ bölgesinde değil, yirminci yüzyıl başlarında bine yakın Ermeni köyünün bulunduğu Anadolu’nun tamamında, ayakta kalmış tek Ermeni köyü. Anadolu Ermeni kültürünün son kalesi olan Vakıflı’da Musadağı direnişinin izleriyle karşılaşan Şen bu direnişin köklerini ekranlara taşımak istiyor.

Direnişin izlerini sürüyor
Ermenilerin direniş tarihine inmek istediğini söyleyen Şen, resmi ideoloji yüzünden soykırımların tarihleri unutulduğu gibi direnişlerin de pek gündeme gelmemesinden yakınıyor. Bu yakınma da Şen’i ‘Portakalın Uykusu’nu çekmeye iten sebeplerden. Bir yandan bir direniş, bir yandan yalnız ve tek başına kalmış bir köyün hikayesini direnenler ve sağ kalanların izleri üzerinden kuşaktan kuşağa geçen bir memleket hasretiyle harmanlayan Şen, “Geçmişte nineleri, ataları, babaları, dedeleri orada yaşamış gençlerin üzerinden bu hikayeyi anlatmak istedik ve dedesi daha önceden bu köyde yaşamış, ardından memleketinden koparılmış Hasmik Martinyan’ın yanına Erivan’a gittik” diye belirtiyor.
Portakal ağacının özlemiyle
Belgeselin ne anlatmak istediğini “Soykırıma direnenlerin tarihini ve onların genç kuşaklara bıraktığı hasreti anlatan bir belgesel” sözlerini ile tanımlıyan Şen, direnişlerini Gezi direnişiyle şu şekilde bağlıyor: “Nasıl ki biz aslında Gezi sürecinde ağacına sahip çıkan milyonların sokağa döküldüğü bir süreç yaşadık onlar da memleketinde kök salan portakal ağaçlarına özlemle yaşamlarına devam ediyorlar. Bunu gösterdik.”

Başkasının acısına bakmak
Şen, direnişi büyütmenin bir yolunun da tarihsel bağlardan geçtiğini dile getirerek, “Direnenlerin tarihlerini anlamak önemli. Aslanlar kendi tarihlerini anlatmadıkça biz avcıların hurafeleriyle yetiniyoruz. Burada tarihsel bir trajedi de var. Bu direniş olmasaydı biz Hasmik’i ya da başkalarını tanımıyor olabilirdik. Başkasının acısına bakmak meselesi burada devreye giriyor. Başkasının trajedisine bakmak artık insanları derinden sarsmıyor. Belki insanları sarsacak olan daha kendilerinden, daha kansız, daha sıradan bir öyküye dokunmak. Biz de bunu yapmaya çalıştık” diyor.

İç içe geçmiş yolculuk
Belgeselin kurgusu ise ikili bir şekilde işliyor. Bir bakıyorsunuz Hasmik, Erivan’da Musadağı Direnişi’ni babasından dinliyor, bir bakıyorsunuz hikaye Vakıflı Köyü’nde devam ediyor. Şen, filmin kurgusuyla ilgili “Bu sayede geçişkenliği göstermek istiyoruz. Bu yüzden paralel bir yolculuk anlattık. Gidişli, dönüşlü, sıçramalı, manevi ve iç içe geçmiş bir yolculuk. Kurguyu da bu kırılganlık üzerinden yaparak bir aradalığı göstermek istedik. Çünkü Hasmik’in ailesi soykırıma maruz kalmasaydı, zorla göç ettirilmeseydi Hasmik bugün bu topraklarda buranın portakalları ile şekillenen ve bu portakalları şekillendiren biri olacaktı” diyor.

Rüyalardaki portakal ağacı
Belgeselin adı Hasmik’in bir öyküsüne dayanıyor. Hasmik’in dedesi yaşadığı köye ve memleketine duyduğu özlemi torunu Hasmik’e sıkça anlatıyor ve rüyalarında bile artık köyündeki portakal ağaçlarını gördüğünü söylüyor. Bunun üzerine Hasmik bir öykü kaleme alıyor ve adını “Portakalın Uykusuzluğu” koyuyor. Portakalın Uykusuzluğu 6 aylık çekimlerin ardından Portakalın Uykusu ismi ile beyaz perdeye taşınıyor.

Özgür Gündem