Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR)`ın Ermenistan`a doğalgaz satma teklifi Azerbaycan-Ermenistan arasında işbirliği açısından yapılan en somut tekliftir.

Radikal`de yer alan habere göre; Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR)`ın Ermenistan`a doğalgaz satma teklifi Azerbaycan-Ermenistan arasında işbirliği açısından yapılan en somut tekliftir. Bu teklif Azerbaycan ve Ermenistan`da politik tartışmaları beraberinde getirmiş olsa bile, Azerbaycan`ın bölgesel işbirliğine yönelik vizyonunun bir yansımasıdır ve Karabağ sorununun çözümünde Azerbaycan`ı yapıcı davranmamakla suçlayan Ermenistan`a karşı uzatılmış zeytin dalı niteliğindedir. Bu teklifi Türkiye `nin Ermenistan açılımı ile bir bütün içinde düşündüğümüz zaman çok geniş bir bölgesel işbirliği imkanlarına zemin olma özelliğini içinde barındırmıştır.

Sovyetler Birliği dağıldığı günden itibaren Güney Kafkasya devletleri arasında bölgesel işbirliğinin olmaması ve farklı yaklaşımlar bölgenin de fakto ikiye parçalanmasına neden olmuştur. Bu ayrılma bölge dışı güçlerin bölgede etkinliğini daha kolay şekilde artırmasına ve bölge devletlerinin biri birine karşı kullanılmasına yol açmıştır. Ermenistan başından itibaren Rusya ile ilişkilerini "ast-üst ilişkisi" şeklinde korumaya tercih ederken, Gürcistan Batı yanlısı olarak bilinmiş, Azerbaycan ise Devlet Başkanı İlham Aliyev`in ifadesi ile %100 egemenliği savunmuştur. Diğer iki bölge ülkesinden farklı olarak sahip olduğu enerji kaynakları Azerbaycan`ın bu stratejiyi benimsemesinde çok büyük rolü vardır. Fakat Azerbaycanlı yöneticiler bunu her zaman Nijerya ve Norveç örneği ile kıyaslayarak, biz Nijeryada`da olabilirdik, diyerek aslında izlenen enerji politikasının önemine ve doğruluğuna dikkat çekmektedirler.

Özellikle son on yılda sürekli olarak Azerbaycan`ın birçok alanda yükselişi sadece onu değil bölgeyi de küresel ilişkilerde dikkat çekici kılmıştır. İzlenen enerji ve ekonomi politikaları ile Güney Kafkasya dünyada çatışma ve savaş merkezi olarak değil, enerji ve işbirliği merkezi olarak ön plana çıkmıştır. Zaten Azerbaycanlı yetkililer Güney Kafkasya`yı, biz bu bölgeyi büyük geçlerin çatıştığı değil, bölge devletlerinin işbirliği yaptığı bir coğrafya olarak görmek istiyoruz, şeklinde tanıtma çabasında olmuştur. Verilere baktığımız zaman ülke nüfusu 2003 yılında 8 milyon 349 kişiden, 2013 yılında 9356 kişiye yükselmiştir. Devlet döviz rezervi 2003 yılında 1.6 milyar dolardan 46 milyar dolara yükselmiştir. 2003-2012 yılları arasında GSMH 3 defa artmıştır. Dünya Bankası`nın hesaplamalarına göre, 15 Post-Sovyet ülke içinde Azerbaycan dördüncü sıradadır. 2012 verilerine göre, Güney Kafkasya`nın ekonomisinin % 72.8`i Azerbaycan`ın, % 16.7`si Gürcistan`ın ve % 10.5`i Ermenistan`ın payına düşmektedir. Güney Kafkasya bütçesinin % 76.8`i Azerbaycan`ın, % 15.1`i Gürcistan`ın ve % 8.1`ni Ermenistan`ın payına düşmektedir.

Azerbaycan`ın sahip olduğu enerji kaynakları bölgesel işbirliğini için çok önemli bir temel oluşturmuş, Gürcistan ve Azerbaycan arasında işbirliği ve bütünleşmeğe yol açmıştır. Bu anlamda Azerbaycan enerji kaynaklarından elde etmiş olduğu ekonomik kazancını da bölge devletleri ile paylaşmanın bölgede refahı ve işbirliği artıracağını ve bundan bölge devletlerinin kazançlı çıkacağını düşünmektedir. Bu anlamda Azerbaycan Gürcistan, Türkiye ve Rusya`da en çok yatırımı olan ve bölgede ticaretin artmasını destekleyen bir bölge devletidir. SOCAR 31 Mayıs`ta Gürcistan`da 110. yakıt istasyonunu açtı ve bu 110 istasyonda 1500 civarında Gürcü, Azeri ve Ermeni çalışıyor. Gürcistan`ı başından itibaren desteklemekte ve hatta Rusya-Gürcistan Savaşı`ndan sonra Rusya`nın baskılarına rağmen Gürcistan`a doğalgaz satmaya devam etmiştir. Öte yandan Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu`nun yapılması için şu ana kadar Gürcistan`a 750 milyon dolar civarında düşük faizli kredi vermiştir. Beyaz Rusya`nın ihtiyacı olduğu zaman Azerbaycan 200 milyon dolar kredi verdi, Ukrayna`da buğday toplaması için ihtiyacı olduğu enerjiyi verdi.

Rusya`nın artık yükünü çekmekte zorlandığı Ermenistan`a sattığı doğalgaza zam yapması bölgesel işbirliği için bir fırsat yaratmış ve SOCAR Ermenistan`a daha ucuz doğalgaz satabileceğini açıklamıştır. Hem de Azerbaycan`da yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi muhalefetin iktidara karşı bunu bir koz olarak kullanabilmesi tehlikesi var olduğu halde. Tabii ki, bu teklif uluslararası alanda Azerbaycan`ın bölgesel işbirliğine kucak açması olarak yorumlansa da Ermenistan Rusya`dan daha pahalı doğalgazı almayı tercih etmiştir. Yani Ermenistan Rusya`ya olan bağımlılığını azaltmak istememiş veya bunu yapacak iktidarda olmamıştır. Rusya Ermenistan`a sattığı doğalgazın fiyatını 315 dolara yükseltirken, Azerbaycan Ermenistan`a doğalgazın 1000 m3 fiyatını 230 dolar olarak teklif etmiştir. Rusya`nın doğalgazı fiyatını artırması sonucu Ermenistan iç piyasasında doğalgazın fiyatı Temmuz ayından itibaren 376 dolara yükselecek. Bu ise Ermenistan`da aynı zamanda elektrik enerjisi fiyatlarının yükselmesi anlamına gelmektedir. Ermenistan ekonomi uzmanlarının hesaplamalarına göre, doğalgaz fiyat artışı enflasyonu %20`nin üzerine çıkaracaktır. Bu ise Ermenistan için en önemli sorun olan insan kaynaklarını kaybetmesine neden oluyor. Gallup`un 2012 yılında yapmış olduğu kamuoyu araştırmasına göre, Ermenistan nüfuzunun % 40 yurt dışında yaşamayı tercih ediyor. Öte yandan resmi verilerde Ermenistan nüfusunun 3 milyon üzerinde olduğu açıklansa da bu nüfusun 1 milyondan fazlasının yurt dışında olduğu hesaplanmaktadır.

90`lı yıllara oranla bölgede işbirliği imkanlarını daha kolaylaştıran bazı şartlar oluşmuştur. Bunlardan en önemlisi son 20 yılda yapılmayan işbirliğinin ne kadar olumsuz sonuçlar doğurduğudur. Şu ana kadar Ermenistan`ın bölgesel projeler dışında kalmasına neden olan Azerbaycan, Dağlık Karabağ sorununun çözümünde elde edilecek ilk anlaşma sonrası hem Dağlık Karabağ bölgesine yatırımlar yapacağını, hem de Ermenistan`ı bölgesel projelere dahil olması karşısındaki bütün engelleri kaldıracağına dair sinyalleri vermiştir. Örneğin, şu an için diaspora ve Ermenistan Dağlık Karabağ bölgesein 120 milyon dolar yardım ayırıyorsa Azerbaycan bunu 2.5 katına çıkarabileceğini belirtmiştir. Belki Güney Kafkasya için kilişe bir tahmin olacak fakat bölgesel işbirliğinin önündeki en önemli engel Dağlık Karabağ sorununun varlığıdır.