Diyarbakır Valisi Dr. Reşid`in İçişleri Bakanlığı`na 15 Eylül 1915`te geçtiği rapora göre, Diyarbakır`da 120 bin Ermeni tehcir edildi.
24 Nisan 1915 tarihinde İstanbul`dan Ermeni aydınların sürgüne gönderilmesiyle başlayan Ermeni Soykırımı`nın Diyarbakır`daki bilançosu çok ağır oldu.

Kentte yaşayan 100 bini aşkın Ermeni`den geriye, parmakla sayılacak kadar az kişi kaldı.

100 BİNİ AŞKIN ERMENİ YAŞIYORDU
Diyarbakır nüfusu 1914 yılında Kürtler, Nasturiler, Keldaniler ve Ermenilerden oluşuyordu. Ermeniler çoğunlukla vilayetin kuzey ve kuzey-doğusundaki, 249 ilçede yaşıyorlardı. Toplam nüfusları ise 106 bin 867`ydi.
Lice, Beşiri ve Silvan`da yaşayan Ermeniler Kürtçe konuşurken, çevredeki Kürt çoğunluğunun aşiret geleneklerine uymuşlardı. Bu üç ilçede, Ermeniler toplam nüfusun üçte biri, 45 bin kişiydi.

`SEFERLİK` ADI ALTINDA SÜRGÜN
Soykırımdan önce 3 Ağustos 1914 tarihinde Diyarbakır`da ilan edilen "Umumi Seferberlik" ile Ermeni erkeklerin büyük bir bölümü ordu ve devlet için çalışmaya gönderildi. Ayrıca kentte 2 bin Ermeni genç, amele taburlarına, cepheye, Hasankale ve Karacasu`ya gönderildi.
Seferberlik adı altında yapılan sürgünlerin yanı sıra İttihatçıların kentteki en belirgin eylemi olan Diyarbakır Çarşısı yangı oldu. 18-19 Ağustos 1914`de çıkarılan yangında bin 80 dükkân ve atölye kül oldu. Bu yangın Ermeni esnafı çok zor durumda bıraktı.

DR. REŞİD VALİ OLARAK ATANDI
Dr. Reşid`in 25 Mart 1915 tarihinde Diyarbakır`a vali olarak atanmasıyla Ermeniler ve diğer Hıristiyan halklar için yaşam daha da zorlaştı. Dr. Reşit, Diyarbakır`dan önce de 1914 yılında Ege kıyılarından Rumların tasfiyesi operasyonunda etkin olarak rol almıştı.

KASAP TABURU
27 Nisan 1919`da ittihatçıların mahkemeleri sırasında ortaya çıkan bir belge, Diyarbakır`daki katliamların Talat Paşa`nın isteği doğrultusunda işlendiğini ortaya koyuyor.
Buna göre, Dr. Reşid hükümet konağına bir telgraf merkezi kurdu, bu şekilde İçişleri Bakanlığı ile doğrudan iletişim sağladı. Valinin ilk işi "milis" oluşturmak oldu. Milisler de "Teşkilat-ı Mahsusa" çetelerinden başka bir şey değildi. Soykırımın yaşanacağı Nisan ayının başından itibaren kentin tanınan iki tetikçisine, tüm suçluları toplayıp, 11 tabur kurma görevi verildi. Her bir taburda 500 kişi bulunuyordu. Bu taburlar "Kasap Taburu" olarak tarihte yerini aldı.

ÖNCE CEMAAT YÖNETİCİLERİ TUTUKLANDI
Tehcire ilk olarak cemaat yöneticileri ile başlandı. 1915 yılının 19 Nisan günü, cemaat konsey üyeleri, yardım kolları ve cemaat yöneticileri, asker kaçaklarına yardım ettikleri gerekçesiyle tutuklandılar. 21 Nisan sabahı ise sıra siyasi parti başkanlarına geldi. Kitlesel tutuklamalar ise 11 Mayıs 1915`de başladı.

MARDİN KAPI BAHÇELERİ KATLİAM YERİ OLDU
Haziran ayının ilk yarısı boyunca Ermeni erkekler düzenli olarak alınarak, Mardin Kapısı bahçeleri ya da Gözle yolunda 100-150 kişilik gruplar halinde öldürüldüler. Yaklaşık bin Ermeni erkek de, askeri ve idari bakım-onarım işleri gerekçesiyle toplanarak yok edildiler.

HIRİSTİYANLARIN EVLERİNE BASKINLAR DÜZENLENDİ
Erkeklerin sistematik tasfiyesinden sonra, Dr. Reşid kalan halkın da yok edilmesi için çeteleri bu kez Hıristiyanların evlerine gönderdi. Düzenli olarak evlere baskınlar yapıldı. Ardından da kitleler halinde sürgüne gönderildiler. Sürgün yollarında ise öldürüldüler.
Dr. Reşid, İçişleri Bakanlığı`na 15 Eylül 1915`te sunduğu raporda, vilayetinde 120 bin Ermeni`nin tehcir edildiğini yazdı. Ancak kentteki Ermeni nüfusundan fazla olan bu rakama göre, Ermenilerin yanı sıra, diğer Hıristiyan halklar da tehcir edilerek öldürüldü.

Etkin Haber Ajansı