Bir Zamanlar Yayıncılık, başta Ermeniler olmak üzere Türkiye`deki azınlıklara yönelik kitaplar çıkarıyor. 2 kişiyle yayın hayatını sürdüren yayınevi, bu yönüyle de `azınlık`ta.Bir Zamanlar Yayıncılık, 2005`ten bu yana, başta Ermeniler olmak üzere, Anadolu`da yaşamış azınlıklara yönelik önemli eserler yayımlıyor. Yayın portföyündeki eserlerin önemli bölümü, metinlerle birlikte o dönemlere ait kartpostalları, fotoğrafları da içeriyor. Kitaplarda yer alan görsellerin önemli bölümü ise özel arşivlerden ve koleksiyonlardan derlenmiş. Bu yönüyle de oldukça zengin bir içeriğe sahipler. Bir Zamanlar Yayıncılık`ı farklı kılan bir başka unsur ise böyle bir yayınevinde sadece iki kişinin çalışıyor olması. Sahibi Osman Köker ile yardımcısı Evran Güreş`ten müteşekkil yayınevinin, konuları gibi kendisi de `azınlıkta` kalıyor. Köker`e göre iki kişi de değiller, aslında: "Bir buçuk kişiyiz. Bu faaliyetlerin çoğundan para gelmez. Yayıncılık batık bir sektördür. Bu yılbaşında dağıttığınız kitabın parası, kasım ayında elinize geçer. Ben `Kitaplardan kazandığımız para, yeni kitaplar için kullanılacak` dedim. Farklı yayınevlerine iş yaparak geçimimi sağlıyorum, yayınevini döndürüyorum. Matbaacılıktan tut, başkalarına kitap hazırlamaya kadar... Bu da zamanımın yarısını alıyor. Bu nedenle bir buçuk kişiyiz."

Fatih`te Kadınlar Pazarı`nda küçük bir apartman dairesinde hizmet veren Bir Zamanlar Yayınevi`nin kuruluş hikâyesi de enteresan. Uzun süre gazetecilik, dergicilik alanında uğraş veren Osman Köker, 1990`ların başlarında İstanbul`un tarihine yönelirken; `her taşın altında azınlıkların olduğunu` fark eder, kendi deyişiyle. O sıralarda, İnsan Hakları Derneği`nde Azınlık Hakları İzleme Komisyonu`nun kuruluşunda yer alan Köker, meslekten bir tarihçi olmamasına rağmen, Tarih Vakfı`nda çalışmaya başlar. Toplumsal Tarih dergisinin yayın yönetmenliğini üstlenir. 2000`lerin başında, burayla bağını koparır ve Türkiye`deki azınlıkların tarihine yönelik kitap editörlüğü yapmaya başlar, farklı yayınevlerine. O süreçte, kendi başına, `100 Yıl Önce Türkiye`de Ermeniler` diye bir kitap hazırlığına girişir. "Azınlıklar ve gayrimüslimler, Kurtuluş Savaşı döneminde ortaya çıktı ve bizi arkadan hançerledi gibi bir resmi tarih anlatımı var. Bu da bağnaz bir milliyetçiliğe yol açıyor. Bunu kırmak için daha yaygın bir şey yapmak istiyordum." diyerek, yola çıkar.

Kitabı için yayınevi bulamadı, Bir Zamanlar Yayıncılık`ı kurdu

1900`lü yılların başında, Türkiye`de nasıl bir Ermeni toplumunun olduğunu anlamaya çalışan Osman Köker, "Hangi kazalarda, hangi mahallelerde yaşıyorlardı? Nerede okulları vardı, gazete çıkarıyorlardı, dernekleri vardı?" gibi sorularına cevap arıyordur. `Bu çalışmaya fotoğraf da koysak iyi olur` derken; çok zengin bir koleksiyon bularak, sahibiyle ilişkiye geçer. O kişi de Orlando Carlo Calumeno`dur.

Kitap bir albüme, kitaba doğru evrilirken, Osman Köker`in zihnindeki `Bu çalışmayı kim yayımlayabilir?` sorusu da ağırlığını artırır: "Birçok yayınevi ilgilendi ama yayınını üstlenemedi. `Albüm kitap daha pahalı, ilgi olur mu, olmaz mı?` dediler. Büyük yayınevleri siyasi nedenlerle ilgi göstermedi. Bu başlıkta Ermeni ismi geçmese, dediler." Matbaa işçiliğinden editörlüğe kadar, yayıncılığın her safhasında çalışan Köker, yaşadığı çaresizliğe rağmen, sermaye koymadan bir yayınevi kurmanın da akıl kârı olmadığını bilir. Ancak iş başa düşer, başlar hesaba. `Sırf bu kitap için bir yayınevi kurmaya değer mi? İki yıllık süreçte bu kitabı tüketir, zarar ve kâr elde etmeden kilidi vururum` dedikten sonra, denemek için bile olsa, Bir Zamanlar Yayıncılık`ı kurar.

Başta, ceketini alıp çıkabileceği bir yapılanma içindedir. Türkiye`nin geçmişindeki çok kültürlü yapıya eğilecek bir yayınevi olmadığının da farkındadır. `100 Yıl Önce Türkiye`de Ermeniler` çalışmasını böyle bir düşünceyle yayımlar. Bununla da yetinmez... "Bir sergi düzenleyelim ki, insanlar duysun istedik. `Sireli Yeğpayris` yani `Sevgili Kardeşim` ismini verdik, sergiye. Kitaba giren birçok kartpostalın yazımı o hitapla başlar, çünkü." Bir Zamanlar Yayıncılık etiketiyle çıkan bir başka kitap da Kemal Yalçın`ın `Saeninle Güler Yüreğim` isimli eseridir. Kitap, 2000`lerin başında Doğan Kitap tarafından yayımlanacaktır; ama dağıtıma verilmez. O sırada Ermeni karşıtı bir hava esmektedir ve yayınevi bu eseri basmayı göze alamaz. Noter huzurunda imha eder, kitabı. Geçen 4-5 yılda, hiçbir yayınevi de talip olmaz. `Bunu yayımlamak, bize yakışır` diyen Osman Köker, sonrasına başka kitaplar da eklenince, Bir Zamanlar`ı bu zamana kadar taşır!

Osman Köker: Ermenistan`ı çalışan akademisyen çok, Ermenice bilen yok! "Türkiye`deki akademisyenler Ermenice bilmiyor. Ermenilerle ilgili iki-üç kitabı çıkmış bir insan Ermenice bilmiyor. İngiltere`nin tarihini yazan biri, İngilizce bilmeden yazabilir mi? Ben şu yaşımda Ermenicenin harflerini, alfabesini bilirim. Özel isimleri okurum. Biraz karıştırdığımda, bir pasajın neden bahsettiğini anlayabilirim. Kendi kendime, uğraştıkça bu kadar öğrendim. Böylece çeviri yardımı almak kolay oluyor. Ama çeviri yardımı almadan, Ermenice bilmeden, hatta Ermenice kitapları okumadan, bakıyorsun Ermeniler üzerine bir tez hazırlıyorlar."

Evran Güreş: `Bafra`da Ermeni mi var?` dedi, okulu eski bir Ermeni okulu çıktı Bir ziyaretçimiz, Harput`taki Amerikan Koleji`nde görev yapan babasına, amcasının gönderdiği kartpostalı gördü. Tekirdağ`dan İstanbul`a gelen birisi, Tekirdağ`daki evini gördü. Kitap Fuarı`nda birisi gelip `Siz de her tarafı Ermeni yapmışsınız kardeşim` dedi. Osman abi `Her yerde vardılar` deyip, nereli olduğunu sordu. Bafralıymış. Nerede okuduğunu sorunca, Bafra`da Ermenilerin olmadığını söylüyor. Osman abi, okulunu gösteren bir kartpostalı çıkardığında şok oldu. Bafra`daki Ermeni okulu ve kilisesi. `Ya ben, bu okulda okudum` dedi. Okulunun eski Ermeni okulu olduğunun farkında değil"

http://zaman.com.tr/haber.do?haberno=1204098&title=yayinci-olarak-da-azinliktalar&haberSayfa=1